ティブルス恋愛詩集第一、二巻
A. TIBVLLI ELEGIAE LIBER PRIMVS,SECVNDVS

参照した和訳は
「ラテン語徒然」ティブルス翻訳
中山恒夫編訳『ローマ恋愛詩人集』(国文社)
テキストはLatin Libraryのものを元にした
使用した注釈書はPutnam:Tibullus A commentaryである



ティブルス恋愛詩集第一巻
A. TIBVLLI ELEGIAE LIBER PRIMVS

I  II  III  IV  V  VI  VII  VIII  IX  X



I

詩人の願い

divitias alius fulvo sibi congerat auro
 et teneat culti jugera multa soli,

山吹色の黄金をたくわえて財産を作ったり、何坪もの広い土地を耕すのは他の人がすればいいこと

quem labor assiduus vicino terreat hoste,
 Martia cui somnos classica pulsa fugent:

敵の近くまで行って戦(いくさ)に明け暮れて恐い思いをしたり、戦いのラッパの音に眠りからたたき起こされるのが平気なら。

me mea paupertas vita traducat inerti,    5
 dum meus assiduo luceat igne focus.

僕は貧しくても気楽な暮らしが送れたらいい。かまどの火が絶えず輝いていてくれたらいい。

ipse seram teneras maturo tempore vites
 rusticus et facili grandia poma manu;

僕だって時が来れば農夫となって、やわらかい葡萄の木と大きな果物の木を苦労もせずに植えるだろう。

nec Spes destituat, sed frugum semper acervos
 praebeat et pleno pinguia musta lacu.    10

すると希望の神は僕を見捨てることなく、いつも果実の山と盥(たらい)一杯の葡萄の果汁をもたらすだろう

nam veneror, seu stipes habet desertus in agris
 seu vetus in trivio florida serta lapis,

なぜなら、畑にうち捨てられた木の株や往来の古い石の上に花束が供えてあれば、僕はいつも祈りを捧げているし、

et quodcumque mihi pomum novus educat annus,
 libatum agricolae ponitur ante deo.

毎年収穫した果物はいつもまっ先に農夫の神にお供えしているからだ

flava Ceres, tibi sit nostro de rure corona    15
 spicea, quae templi pendeat ante fores,

金髪のケレースよ、汝には僕の田舎でとれた麦の穂の冠を贈ろう、そしてそれを神殿の戸口の前に掲げよう

pomosisque ruber custos ponatur in hortis,
 terreat ut saeva falce Priapus aves.

そして、果物にあふれた農園には、赤く塗った見張りの神プリアプス(農園の神、男根神)を置いて、脅しの鎌で鳥を追わせよう

vos quoque, felicis quondam, nunc pauperis agri
 custodes, fertis munera vestra, Lares.    20

昔は豊かだったが今は貧しい農地を見張る道祖神(ラレス)よ、汝もまたお供えを受けている

tunc vitula innumeros lustrabat caesa juvencos,
 nunc agna exigui est hostia parva soli.

あの時は若い雌牛が数多くの若い雄牛のための生贄にされた。今は子羊がわずかな土地のささやかな生贄だ

agna cadet vobis, quam circum rustica pubes
 clamet 'io messes et bona vina date'.

子羊は汝ら(ケレスとラレス)のためにほふられるから、その周りで田舎の若者たちは大きな声で祈って欲しい、「ああ、よき実りと葡萄酒をもたらしたまえ」と

jam modo jam possim contentus vivere parvo    25
 nec semper longae deditus esse viae,

いまの僕はただ倹(つま)しい暮らしを送ることに満足できればよい、二度と長い行軍に身を捧げることなく

sed Canis aestivos ortus vitare sub umbra
 arboris ad rivos praetereuntis aquae.

シリウスが昇る夏の猛暑を小川の岸辺の木陰に避けることで満足できればよい

nec tamen interdum pudeat tenuisse bidentem
 aut stimulo tardos increpuisse boves,    30

だが、時には鍬を取ることや、突き棒でのろまな牛を駆り立てることを恥とはすまい

non agnamve sinu pigeat fetumve capellae
 desertum oblita matre referre domum.

子羊や、母親が忘れて群から置き去りにされた乳飲み子を、懐に抱えて家に連れ帰ることも嫌がりはすまい

at vos exiguo pecori, furesque lupique,
 parcite: de magno est praeda petenda grege.

一方、泥棒と狼よ、お前たちは僕のわずかな家畜は見逃してくれ。獲物をねらうのは大きな群からにしてくれ

hic ego pastoremque meum lustrare quotannis    35
 et placidam soleo spargere lacte Palem.

ここで僕は羊飼いのために毎年清めの儀式をしており、パレース女神(田園の神)をなだめるために乳を振りかけている

adsitis, divi, neu vos e paupere mensa
 dona nec e puris spernite fictilibus.

守りたまえ神々よ、汝ら、貧しい祭壇の清らかな土の器のお供えをさげすみ給うことなかれ

fictilia antiquus primum sibi fecit agrestis
 pocula, de facili composuitque luto.    40

土の器は昔の農夫がはじめは柔らかい粘土から自分でをこしらえたのもの

non ego divitias patrum fructusque requiro,
 quos tulit antiquo condita messis avo:

むかし先祖が穀物を蓄えて作った父祖の財も富も僕はいらない

parva seges satis est, satis requiescere lecto
 si licet et solito membra levare toro.

僕にはわずかな実りで充分だ。もし自分の寝床で横たわり、いつもの布団の上で身体を休めれば、それで僕には充分だ

quam juvat immites ventos audire cubantem    45
 et dominam tenero continuisse sinu

寝転がって恋人をやさしく抱擁しながら、吹きすさぶ風の音を聞くのは何と楽しいことだろう

aut, gelidas hibernus aquas cum fuderit Auster,
 securum somnos igne juvante sequi.

冬の南風が冷たい雨を降らせる時に、火に温もりながら安心して夢をみるのは、何と楽しいことだろう

hoc mihi contingat. sit dives jure, furorem
 qui maris et tristes ferre potest pluvias.    50

これが僕の願いなのだ。海の恐怖と憂鬱な雨に耐えられる者は金持ちになればいい。

o quantum est auri pereat potiusque smaragdi,
 quam fleat ob nostras ulla puella vias.

ああ、僕が出征したせいで女が泣くくらいなら、世の中の全ての黄金とエメラルドは滅びるがよい

te bellare decet terra, Messalla, marique,
 ut domus hostiles praeferat exuvias;

メッサッラよ、あなたには陸戦も海戦もふさわしい。敵から奪った戦利品を家で見せびらかすこともふさわしい。

me retinent vinctum formosae vincla puellae,    55
 et sedeo duras janitor ante fores.

僕は美しい少女の虜(とりこ)になって、頑丈な扉の前で門番となって座っている。

non ego laudari curo, mea Delia; tecum
 dum modo sim, quaeso segnis inersque vocer.

いとしのデーリアよ、僕は勲章なんか欲しくない。君と一緒にいられるなら、どうか臆病者、怠け者と呼んでくれ

te spectem, suprema mihi cum venerit hora,
 te teneam moriens deficiente manu.    60

最期の時が来たときには、僕は君の顔を見ていたい。そして、死んで行きながら、力のない手で君の手を握っていたい

flebis et arsuro positum me, Delia, lecto,
 tristibus et lacrimis oscula mixta dabis.

そして、デーリアよ、燃やされる棺の中に置かれた僕のために、君は涙を流してくれるだろう。そして、悲しみの涙の混じった口づけを僕にくれるだろう

flebis: non tua sunt duro praecordia ferro
 vincta, neque in tenero stat tibi corde silex.

君は涙を流してくれるだろう。君の心は鉄の鎧で覆われてはいないし、君のやさしい心は石の心ではない

illo non juvenis poterit de funere quisquam    65
 lumina, non virgo, sicca referre domum.

その葬儀からは若者も少女も誰一人まなこを濡らさずに家に帰ることは出来ないだろう

tu manes ne laede meos, sed parce solutis
 crinibus et teneris, Delia, parce genis.

だが、デーリアよ、君は僕の霊魂を悲しませないように、葬儀でほどいた髪の毛も、柔らかい頬もいたわってくれ

interea, dum fata sinunt, jungamus amores:
 jam veniet tenebris Mors adoperta caput,    70

それまでの間、運命が許す限り、僕たちは愛し合おう。いまに頭を暗闇でおおった死神がやって来る

jam subrepet iners aetas, nec amare decebit,
 dicere nec cano blanditias capite.

いまに無力な老いが忍び寄ってきて、頭が白くなり、愛することも睦言を語ることも似合わなくなる

nunc levis est tractanda Venus, dum frangere postes
 non pudet et rixas inseruisse juvat.

今こそ浮気な恋をしよう、扉を壊すのも恥ではなく諍(いさかい)を始めるのも楽しいうちに

hic ego dux milesque bonus: vos, signa tubaeque,    75
 ite procul, cupidis volnera ferte viris,

ここでは僕は勇敢な将軍であり兵士である。軍旗とラッパよ、お前たちは遠くに去れ、そして、貪欲な男どもに傷と

ferte et opes: ego composito securus acervo
 despiciam dites despiciamque famem.

富をくれてやれ。僕は今ある自分の蓄えに安心して、金持ちを軽蔑して、飢えを軽蔑していたい





II

恋人の家の前で歌う

Adde merum vinoque novos compesce dolores,
 occupet ut fessi lumina victa sopor,

生のぶどう酒をもっと注いでよ、いつにない悲しみをぶどう酒で忘れさせてくれ、眠りが勝利を収めて僕の疲れた眼を支配するまで

neu quisquam multo percussum tempora baccho
 excitet, infelix dum requiescit amor.

そして、不幸な恋が休息している間は、バッカスに頭をしたたか打たれた僕を起こさないでくれ

nam posita est nostrae custodia saeva puellae,    5
 clauditur et dura janua firma sera.

僕の恋人に非情にも監視が置かれてしまったんだ。そして、扉は堅い閂(かんぬき)でしっかりと閉じられているんだ

janua difficilis domini, te verberet imber,
 te Jovis imperio fulmina missa petant.

頑固な主人の扉よ、お前は雨に打たれたらいい。ジュピターの指図で放たれた雷に打たれたらいいんだ。

janua, jam pateas uni mihi, victa querelis,
 neu furtim verso cardine aperta sones.    10

扉よ、もう僕の苦情に負けて、僕だけのために開いてくれ。でも、扉を開けるときは軸受けが音を立てないようにこっそりとやれ

et mala siqua tibi dixit dementia nostra,
 ignoscas: capiti sint precor illa meo.

そして、もし僕が度を失って呪いの言葉をお前に言ったとしたら、許しておくれ。その呪いは僕の頭に降り掛かかればいい

te meminisse decet, quae plurima voce peregi
 supplice, cum posti florida serta darem.

僕が門柱に花輪をかけた時、お前にへりくだった声で語り続けた沢山の事を思い出してくれてもいいはずだ

tu quoque ne timide custodes, Delia, falle.    15
 audendum est: fortes adiuvat ipsa Venus.

デーリアよ、君もまた怯えることなく門番を騙すんだ。大胆にやるんだ。ビーナスは強気な人を助けるんだ

illa favet, seu quis juvenis nova limina temptat,
 seu reserat fixo dente puella fores;

女神は、若者が人の家の扉を開けようとしたり、娘が合鍵を差し込んで扉をあける時には助けてくれる

illa docet molli furtim decedere lecto,
 illa pedem nullo ponere posse sono,    20

女神は、柔らかい寝台からこっそり降りたり、音を立てずに歩けることを教えてくれる

illa viro coram nutus conferre loquaces
 blandaque compositis abdere verba notis.

女神は、旦那のいるところで意味深な合図を交わしたり、甘い言葉を秘密の合図の中に隠すことを教えてくれる

nec docet hoc omnes, sed quos nec inertia tardat
 nec vetat obscura surgere nocte timor.

だが、女神はこれを誰にでも教えることはなく、なまけ者や、真夜中に起きることを恐がる人には教えない

en ego cum tenebris tota vagor anxius urbe,    25
 * * *

ほら、僕が不安にさいなまれて暗闇の町をさまよう時に、(25)・・・・・・・・(欠行)・・・・・・・・・・・・・・・

nec sinit occurrat quisquam, qui corpora ferro
 vulneret aut rapta praemia veste petat.

女神は僕が人殺しや追い剥ぎに出くわさないようにしてくれる

quisquis amore tenetur, eat tutusque sacerque
 qualibet: insidias non timuisse decet.    30

恋人は誰でも神に守られていて、どこへでも行ける。恋人が待ち伏せを恐れるのは似合わない

non mihi pigra nocent hibernae frigora noctis,
 non mihi, cum multa decidit imber aqua.

かじかむ冬の夜の寒さも僕は平気だし、大雨が降っても平気だ

non labor hic laedit, reseret modo Delia postes
 et vocet ad digiti me taciturna sonum.

デーリアが扉の閂を外して、黙って指を鳴らして僕を導いてくれさえすれば、こんな苦しみなど何ともない

parcite luminibus, seu vir seu femina fiat    35
 obvia: celari vult sua furta Venus.

男でも女でも道で僕に出くわしたら目を逸らせ。ビーナスは恋盗人が人に見られることを望まない

neu strepitu terrete pedum neu quaerite nomen
 neu prope fulgenti lumina ferte face.

足音で僕をおどかしてもいけない、僕の名前を聞いてもいけない、燃える松明の光を僕に近づけてもいけない

siquis et imprudens aspexerit, occulat ille
 perque deos omnes se meminisse neget:    40

もしうっかり僕を目にしても、それは隠し通して、全ての神々に誓って、忘れたと言ってくれ

nam fuerit quicumque loquax, is sanguine natam,
 is Venerem e rapido sentiet esse mari.

なぜなら、おしゃべりな人は誰でも、ビーナスが血と逆巻く海から生まれたことを知ることになるからだ

nec tamen huic credet coniunx tuus, ut mihi verax
 pollicita est magico saga ministerio.

だが、君の旦那はそんなおしゃべり男を信じはしない。真実を告げる魔女が魔法を使ってそう約束したからだ

hanc ego de caelo ducentem sidera vidi,    45
 fluminis haec rapidi carmine vertit iter,

彼女が空から星を引き下ろすのを僕は見た。彼女は呪文を使って急流の向きを変え、

haec cantu finditque solum Manesque sepulcris
 elicit et tepido devocat ossa rogo;

呪文によって地面を引き裂き、墓から死体を呼び起こし、生暖かい火葬の薪から骸骨を呼び降ろす

jam tenet infernas magico stridore catervas,
 jam jubet aspersas lacte referre pedem.    50

彼女は呼び出した地下の住人を魔法の叫びで引き留めて、やがて乳を振りかけて地下へ戻れと命令する

cum libet, haec tristi depellit nubila caelo,
 cum libet, aestivo convocat orbe nives.

彼女は好きな時に、曇り空から雲を払い、好きな時に夏空に雪を呼び寄せる

sola tenere malas Medeae dicitur herbas,
 sola feros Hecates perdomuisse canes.

彼女だけがメデアの毒草を持っていると言われ、彼女だけがヘカテーの猛犬を飼いならしていると言われる

haec mihi composuit cantus, quis fallere posses:    55
 ter cane, ter dictis despue carminibus.

その彼女が呪文を作ってくれた。それで君は誰でもあざむける。この呪文を三度唱えて三度唾を吐けばいい

ille nihil poterit de nobis credere cuiquam,
 non sibi, si in molli viderit ipse toro.

すると彼女の旦那は僕たちのことは誰の話も信じられなくなる。たとえ柔らかいベッドの上にいるのを見ても、自分を信じられない

tu tamen abstineas aliis: nam cetera cernet
 omnia, de me uno sentiet ipse nihil.    60

でも、君は他の男たちを近づけてはいけない。なぜなら、他のことは全部彼には見えるのだから。見えないのは僕だけなのだ

quid credam? nempe haec eadem se dixit amores
 cantibus aut herbis solvere posse meos,

どうして魔女が信じられるのかって。なぜなら、彼女は呪文や薬草で僕を恋の束縛から解放できると言ったし、

et me lustravit taedis, et nocte serena
 concidit ad magicos hostia pulla deos.

僕を松明でお祓(はら)いして、晴れた夜に、黒い獣を生贄として魔術の神に捧げたからだ

non ego, totus abesset amor, sed mutuus esset,    65
 orabam, nec te posse carere velim.

僕の願いは僕の思いが消えてなくなることではなく両思いになることだった。君なしで暮らしたいとは思いもしない

ferreus ille fuit, qui, te cum posset habere,
 maluerit praedas stultus et arma sequi.

君を自分のものに出来るのに、愚かにも戦利品を欲しがって従軍するのを選んだ奴は鉄の心の持ち主だ

ille licet Cilicum(>Cilices) victas agat ante catervas,
 ponat et in capto Martia castra solo,    70

彼は敗走するキリキアの軍勢を追いかけて、占領した土地にローマ軍の陣地を敷けるし、

totus et argento contextus, totus et auro
 insideat celeri conspiciendus equo,

全身を金と銀とで飾り立てて、これ見よがしに駿馬にまたがれる

ipse boves mea si tecum modo Delia possim
 jungere et in solito pascere monte pecus,

この僕は、デーリアよ、君と一緒に牛を軛(くびき)につないで、いつもの山に牛を放牧できればいい

et te, dum liceat, teneris retinere lacertis,    75
 mollis et inculta sit mihi somnus humo.

そして、君をしなやかな腕で抱きしめられたら、荒れはてた地面の上で心地よい眠りを得られたらいい

quid Tyrio recubare toro sine amore secundo
 prodest, cum fletu nox vigilanda venit?

幸福な愛なくて泣きの涙で夜明かしする羽目になったら、テュロスの紫で染めたベッドが何の役に立つだろう

nam neque tum plumae nec stragula picta soporem
 nec sonitus placidae ducere posset aquae.    80

なぜなら、そんな時は、羽枕も色とりどりの掛け布も穏やかな水の音も、眠りを誘うことはできないからだ

num Veneris magnae violavi numina verbo,
 et mea nunc poenas impia lingua luit?

いったいこの僕は偉大なビーナスの逆鱗に触れることを言ったのだろうか、いま僕の不心得な舌は罪の償いをしているのだろうか

num feror incestus sedes adiisse deorum
 sertaque de sanctis deripuisse focis?

僕は汚れた身で神域を侵して聖なる祭壇から花輪を盗んだと言われているのだろうか

non ego, si merui, dubitem procumbere templis    85
 et dare sacratis oscula liminibus,

もし僕が罪を犯したのなら、僕は神殿の前にひれ伏して、社(やしろ)の敷居に口づけをすることもいとわないし、

non ego tellurem genibus perrepere supplex
 et miserum sancto tundere poste caput.

ひざまずいて地面を這って進み、惨めな頭を聖なる戸柱にぶつけることもいとわない

at tu, qui laetus rides mala nostra, caveto
 mox tibi: non uni saeviet usque deus.    90

ところで、僕の不幸を喜んで笑うお前(門番)は、遠からず自分の身に起きることに気をつけろ。神が復讐する相手はいつも僕だけとは限らない

vidi ego, qui juvenum miseros lusisset amores,
 post Veneris vinclis subdere colla senem

僕は見た、若者の不幸な恋を笑い物にした男が、後に年老いてからビーナスの鎖に首を差し出して

et sibi blanditias tremula componere voce
 et manibus canas fingere velle comas,

声を震わせて甘い言葉をつぶやき、白髪を両手で調えようとするのを。

stare nec ante fores puduit caraeve puellae    95
 ancillam medio detinuisse foro.

その男は恥ずかしげもなく扉の前に立ったり、愛しい彼女の女中を広場の真ん中で引き止めていた

hunc puer, hunc juvenis turba circumterit arta,
 despuit in molles et sibi quisque sinus.

少年と若者の群がその男をぎっしり取り囲んで、各々が自分の柔らかな懐の中に厄除けの唾を吐いていた

at mihi parce, Venus: semper tibi dedita servit
 mens mea: quid messes uris acerba tuas?

だが、ビーナスよ、僕をお許しください。僕の心は常にあなたに捧げたあなたの下僕(しもべ)なのです。どうしてあなたは自分の作物を無慈悲に焼くのですか。





III

遠征途上に病に倒れ

Ibitis Aegaeas sine me, Messalla, per undas,
 o utinam memores ipse cohorsque mei.

メッサッラよ、あなたは僕なしでエーゲ海の波を切って行く。ああ、お願いだ、あなたもあなたの部隊も僕のことを忘れないでいて欲しい

me tenet ignotis aegrum Phaeacia terris,
 abstineas avidas, Mors, modo, nigra, manus.

病気の僕は見知らぬ土地に引き止められている。パエアーキア島だ。暗い死よ、貪欲な手を近づけないでくれ

abstineas, Mors atra, precor: non hic mihi mater    5
 quae legat in maestos ossa perusta sinus,

黒い死よ、お願いだ、手を引っ込めてくれ。焼き尽くされた骨を悲しみにくれて懐に拾い集めてくれる僕の母はここにはいない

non soror, Assyrios cineri quae dedat odores
 et fleat effusis ante sepulcra comis,

遺灰にシリアの香水をかけて、髪を乱して墓の前で泣いてくれる妹もいない

Delia non usquam; quae me cum mitteret urbe,
 dicitur ante omnes consuluisse deos.    10

僕を町から送り出した時に、あらゆる神の前でお伺いを立てたというデーリアもどこにもいない

illa sacras pueri sortes ter sustulit: illi
 rettulit e trinis omnia certa puer.

彼女は召使いの持つ聖なる籤を三度引いた。召使いはその三つから万事順調と彼女に答えた

cuncta dabant reditus: tamen est deterrita numquam,
 quin fleret nostras respiceretque vias.

どれも帰国を約束していた。にも関わらず、彼女は旅立つ僕のほうを泣きながら振り返るのをやめなかった

ipse ego solator, cum jam mandata dedissem,    15
 quaerebam tardas anxius usque moras.

彼女を慰めていた僕は、もう指図をしてしまってから、不安になって、延期する口実をずっと探していた

Aut ego sum causatus aves aut omina dira,
 Saturni sacram me tenuisse diem.

鳥占いや縁起の悪い言葉を口実にしたり、今日はサトゥルヌスの祭日で休みだったと言ったりした

o quotiens ingressus iter mihi tristia dixi
 offensum in porta signa dedisse pedem!    20

出かけるときに門に足をぶつけたのは悪い知らせだと、ああ、僕は何度言ったことか

audeat invito ne quis discedere Amore,
 aut sciat egressum se prohibente deo.

恋に反して旅には出るな。さもないと、神が禁じているのに旅立ったことを思い知るだろう

quid tua nunc Isis mihi, Delia, quid mihi prosunt
 illa tua totiens aera repulsa manu,

デーリアよ、いまお前のイシス神と、お前が手で打ち鳴らした鈴が何の役に立っているのか

quidve, pie dum sacra colis, pureque lavari    25
 te ― memini ― et puro secubuisse toro?

また、お前が信心深くお参りして、体を清めて、汚れのないベッドに一人で寝たことも覚えているが、何の役に立っているのか

nunc, dea, nunc succurre mihi ― nam posse mederi
 picta docet templis multa tabella tuis ― ,

女神よ、今こそ僕を助けたまえ。(汝の神殿の多くの絵馬は病が癒えることを教えている)

ut mea votivas persolvens Delia noctes
 ante sacras lino tecta fores sedeat    30

そして、僕のデーリアが、聖なる扉の前に白い布に包まれて座って大願成就の夜のお勤めをして

bisque die resoluta comas tibi dicere laudes
 insignis turba debeat in Pharia.

パロス島の人の群れの中でもひときわ目立つ彼女が髪を解いて日に二回汝のご利益を語らせたまえ

at mihi contingat patrios celebrare Penates
 reddereque antiquo menstrua tura Lari.

一方、この僕には、先祖の守護神ペナテスにお参りして、昔の道祖神には毎月に線香を供えることが叶わせたまえ

quam bene Saturno vivebant rege, priusquam    35
 tellus in longas est patefacta vias!

サトゥルヌスが王で、大地が軍隊の遠征にさらされる前には、人はどれほど幸福に暮らしていたことか、

nondum caeruleas pinus contempserat undas,
 effusum ventis praebueratque sinum,

その時はまだ松の木も空色の波を軽く見て、広げた帆を風にさらすこともなかったし

nec vagus ignotis repetens compendia terris
 presserat externa navita merce ratem.    40

知らない土地を富を求めてさまよう水夫が、異国の品を船に積み込むこともなかった

illo non validus subiit juga tempore taurus,
 non domito frenos ore momordit equus,

その頃は、たくましい雄牛は軛の下に首を入れていなかったし、馬が飼いならされて轡(くつわ)を噛んでもいなかった

non domus ulla fores habuit, non fixus in agris,
 qui regeret(>rego) certis finibus arva, lapis.

家には扉はなく、所有地を決まった境界線で仕切る石が土地に置かれてもいなかった

ipsae mella dabant quercus, ultroque ferebant    45
 obvia securis ubera lactis oves.

樫の木は自分から蜜を出したし、雌羊は気苦労のない人々に、すすんで膨れた乳房を差し出した

non acies, non ira fuit, non bella, nec ensem
 immiti saevus duxerat arte faber.

軍隊も敵意も戦争もなかったし、残忍な武器職人が容赦ない器用さで剣を作る事もなかった

nunc Jove sub domino caedes et vulnera semper,
 nunc mare, nunc leti mille repente viae.    50

ところが今ではジュピターの専制支配の世になって、人殺しや刃傷沙汰の絶え間がない、今では海が、早死の無数の道が開かれた

parce, pater. timidum non me perjuria terrent,
 non dicta in sanctos impia verba deos.

父なる神よ、助けたまえ。恐がりの私には、偽証した恐れも、聖なる神々に不敬な言葉を発した恐れもない

quodsi fatales jam nunc explevimus annos,
 fac lapis inscriptis stet super ossa notis:

だがたった今私が自分の寿命を終えたのなら、遺骨の上の置く墓石には次の言葉が書いてくれ

'hic jacet immiti consumptus morte Tibullus,    55
 Messallam terra dum sequiturque mari.'

「メッサラに陸路と海路を付き従いし時、無情な死によって空しくなりしティブルスここに眠る」

sed me, quod facilis tenero sum semper amori,
 ipsa Venus campos ducet in Elysios.

だが、いつも僕は優しい愛の神の言いなりだから、ビーナスが自分で僕を極楽浄土へ連れて行ってくれるはず

hic choreae cantusque vigent, passimque vagantes
 dulce sonant tenui gutture carmen aves,    60

そこでは、踊りも歌も生き生きとして、あちこちを飛び回る鳥たちがか細い喉から甘い歌を響かせている

fert casiam non culta seges, totosque per agros
 floret odoratis terra benigna rosis;

そこでは畑は耕さなくても肉桂をもたらし、恵み豊かな大地は至る所で、香りのよい薔薇が咲いている

ac juvenum series teneris immixta puellis
 ludit, et assidue proelia miscet amor.

また、若者の群れはやさしい娘たちと一緒にたわむれ、恋は絶えず戦いを交えている

illic est, cuicumque rapax mors venit amanti,    65
 et gerit insigni myrtea serta coma.

貪欲な死が訪れた恋人たちは皆そこにいて、輝く髪にはミルテの花輪をつけている

at scelerata jacet sedes in nocte profunda
 abdita, quam circum flumina nigra sonant:

だが、罪人のいる場所は、深い闇夜の中に横たわり、その周りには黒い川が轟(とどろ)いている

Tisiphoneque impexa feros pro crinibus angues
 saevit, et huc illuc impia turba fugit.    70

そこではぼさぼさ髪と代わりに狂暴な蛇をもつティーシポネーが荒れ狂い、罪深い群衆はあちらこちらへ逃げ惑う

tum niger in porta serpentum Cerberus ore
 stridet et aeratas excubat ante fores.

その時、門のところでは青銅の扉の前で番をしている黒いケルベロスの体の蛇が、大きな口を開けてシューシューと音を立てている

illic Junonem temptare Ixionis ausi
 versantur celeri noxia membra rota,

そこでは、ジュノーに乱暴しようとした罪深いイクシオンの身体が、素早く回る車輪の上で回転している

porrectusque novem Tityos per jugera terrae    75
 assiduas atro viscere pascit aves.

またそこには九町歩(ちょうぶ)の地面に長々と横たわったティテュオスは、黒い内臓で絶えず鳥たちを養っている

Tantalus est illic, et circum stagna, sed acrem
 jam jam poturi deserit unda sitim,

そこにはタンタロスもいて周りには沼がある。だが、水を飲もうとするや彼の激しく渇いた喉から水は去る

et Danai proles, Veneris quod numina laesit,
 in cava Lethaeas dolia portat aquas.    80

そして、ビーナスの神意を傷つけたダナオスの娘たちは、穴のあいた瓶(かめ)で三途の川の水を運んでいる

illic sit, quicumque meos violavit amores,
 optavit lentas et mihi militias.

僕の恋人を犯す者と僕に長引く軍務を望んだ者は皆そこへ行けばいい

at tu casta precor maneas, sanctique pudoris
 assideat custos sedula semper anus.

だが、お前はお願いだから貞節を守ってくれ。老女がお前の神聖な名誉の番をして常にお前のそばにいて欲しい

haec tibi fabellas referat positaque lucerna    85
 deducat plena stamina longa colu,

老女はランプを点(とも)して、たっぷりの糸巻棒から長い糸を引き出しながら、お前に物語を聞かせて欲しい

at circa gravibus pensis affixa puella
 paulatim somno fessa remittat opus.

一方、その傍らで辛い仕事に取り組む乙女は眠気に誘われて、織物を疲れた手から徐々に落とすがいい

tum veniam subito, nec quisquam nuntiet ante,
 sed videar caelo missus adesse tibi.    90

その時突然僕は帰ってくるのだ。その事は誰も事前に告げることはなく、僕は君には天から送られて来たように見えるだろう

tunc mihi, qualis eris, longos turbata capillos,
 obvia nudato, Delia, curre pede.

その時、デーリアよ、君はありのままの姿で、長い髪を振り乱して裸足で僕に駆け寄ってほしい

hoc precor, hunc illum nobis Aurora nitentem
 Luciferum roseis candida portet equis.

この輝く朝を、白くきらめく暁(あかつき)の神が薔薇色の馬でもたらすことを僕は祈る





IV

プリアプスからの忠告

'Sic umbrosa tibi contingant tecta, Priape,
 ne capiti soles, ne noceantque nives:

「プリアプス(男根神の像)さま、あなたの頭を太陽と雪が損うことのないように、日陰を作る覆いをかけてあげましょう。ですからお教えてください

quae tua formosos cepit sollertia? certe
 non tibi barba nitet, non tibi culta coma est,

「あなたはどんな技で美少年を手に入れたのですか。あなたは美男ではなく髭ももじゃもじゃ髪もぼさぼさなのに

nudus et hibernae producis frigora brumae,    5
 nudus et aestivi tempora sicca Canis.'

「あなたは素っ裸で冬至の寒さにも、夏のシリウスの日照りにも耐えているのに」

sic ego; tum Bacchi respondit rustica proles
 armatus curva sic mihi falce deus:

僕がこう言うと、バッカスの子で、曲がった鎌で武装した田舎の神(プリアプス)は、僕にこのように答えた

'o fuge te tenerae puerorum credere turbae,
 nam causam justi semper amoris habent.    10

「幼い少年たちのことを信じないよう用心しなさい。彼らは恋するための正当な理由をいつでも持っている

hic placet, angustis quod equom compescit habenis,
 hic placidam niveo pectore pellit aquam,

「ある少年は引き絞った手綱で馬を御す姿が愛(いと)おしく、ある少年は雪のような胸で静かな水を押しかえす姿が美しい

hic, quia fortis adest audacia, cepit; at illi
 virgineus teneras stat pudor ante genas.

「ある少年は勇敢な凛々しさに魅力があり、ある少年は柔らかな頬に乙女のような恥じらいがある

sed ne te capiant, primo si forte negabit,    15
 taedia: paulatim sub juga colla dabit.

「もし初めにその子が拒んでも、嫌気がさしたりしてはいけない。その子は徐々に軛の下に首を入れるでしょう

longa dies homini docuit parere leones,
 longa dies molli saxa peredit aqua;

「時がたてばライオンも人に服従することを覚えるし、時がたてば石も柔らかい水に浸食される

annus in apricis maturat collibus uvas,
 annus agit certa lucida signa vice.    20

「年が経つうちに、日の当たる丘の葡萄は実をつけるし、年が経つうちに、輝く星座たちも確実に巡ってくる

nec jurare time: Veneris perjuria venti
 irrita per terras et freta summa ferunt.

「また誓うことを恐れてはいけない。愛の偽証は風が大地と海の上を運び去って消してくれる

gratia magna Jovi: vetuit pater ipse valere,
 jurasset cupide quicquid ineptus amor,

「ジュピターには大いに感謝しなさい。父なる神ご自身が、欲に誘われた愚かな恋の誓いを全部無効にしたのだから

perque suas impune sinit Dictynna sagittas    25
 affirmes crines perque Minerva suos.

「ディアナの矢にかけた誓いも、ミネルウァの髪にかけた誓いも罰を受けずに許される

at si tardus eris, errabis: transiet aetas
 quam cito! non segnis stat remeatque dies,

「だが、ぐずぐずしていたら失敗するだろう。若さはいかに速く過ぎることか。一日はのんびり留まりもせず戻りもしない

quam cito purpureos deperdit terra colores,
 quam cito formosas populus alta comas!    30

「いかに素早く大地は紫の花の色を失い、高いポプラは美しい葉を失うことか

quam jacet, infirmae venere ubi fata senectae,
 qui prior Eleo est carcere missus equus!

「かつてはエリス(オリンピア)の出走ゲートから走った馬が、無力な老いの運命がやってくると、いかに素早く倒れることか

vidi jam juvenem, premeret cum serior aetas,
 maerentem stultos praeteriisse dies.

「老いが迫ってきた若者が愚かに過ごした日々を嘆いているのを見たことがある

crudeles divi! serpens novus exuit annos,    35
 formae non ullam fata dedere moram.

「神々は残酷です。蛇は重ねた年を脱ぎ捨てて新らしく生まれ変わる。だが運命は美しさに猶予を与えない

solis aeterna est Baccho Phoeboque juventas,
 nam decet intonsus crinis utrumque deum.

「永遠の若さがあるのはバッカスとポエボスだけ。どちらの神にも長髪がよくお似合いだ

tu, puero quodcumque tuo temptare libebit,
 cedas: obsequio plurima vincet amor.    40

「ところで、そなたは少年が何をしたいと言っても言うとおりにしてやりなさい。愛は言いなりになるほど、多くのものを勝ち取るだろう

neu comes ire neges, quamvis via longa paretur
 et Canis arenti torreat arva siti,

「だから、そなたは少年について行け。どれだけ遠くでも、シリウスが焼け付く日照りで農地を干上がらせても

quamvis praetextat picta ferrugine caelum
 venturam minitans imbrifer arcus aquam.

「たとえ雨もたらす虹が空を紫色に縁どって、嵐の到来を告げていても。

vel si caeruleas puppi volet ire per undas,    45
 ipse levem remo per freta pelle ratem.

「また、もし少年が空色の海を船で行くことを望むなら、そなたがオールを漕いで速い船で海を行くがよい

nec te paeniteat duros subiisse labores
 aut opera insuetas atteruisse manus,

「そなたは辛い仕事を引き受けたことや、慣れない仕事で手を傷つけたことを悔やんではならない

nec, velit insidiis altas si claudere valles,
 dum placeas, umeri retia ferre negent.    50

「また、もし少年が谷底に罠を仕掛けたいと言ったら、少年が気に入るまで肩で狩猟の網を喜んで運びなさい

si volet arma, levi temptabis ludere dextra:
 saepe dabis nudum, vincat ut ille, latus.

「もし彼がフェンシングをしたがったら、手加減して相手をするように。時々脇をさらして勝たせてやりなさい

tum tibi mitis erit, rapias tum cara licebit
 oscula: pugnabit, sed tamen apta dabit.

「すると少年はお前に優しくなるだろう。すると愛おしい唇を奪えるだろう。彼は抵抗するが、唇が合えば許すだろう

rapta dabit primo, post afferet ipse roganti,    55
 post etiam collo se implicuisse velit.

「最初は奪われるままになるが、のちには求めに応じてくる自分からしてくるだろうし、その後は、そなたの首にぶらさがることさえ望むだろう

heu male nunc artes miseras haec saecula tractant:
 jam tener assuevit munera velle puer.

「ああ、ところが今の時代には誰もが手練手管を使ってくる。今では幼い少年は贈り物をねだる癖がついている

at tu, qui venerem docuisti vendere primus,
 quisquis es, infelix urgeat ossa lapis.    60

「最初に恋を売りものにすることを教えた者の遺骨には、呪われた墓石が重くのしかかればいい

Pieridas, pueri, doctos et amate poetas,
 aurea nec superent munera Pieridas.

「少年たちよ、博識なミューズと詩人を愛しなさい、黄金の贈り物よりミューズを重んじなさい

carmine purpurea est Nisi coma: carmina ni sint,
 ex umero Pelopis non nituisset ebur.

「歌のおかげでメガラ王ニーソスの髪は紫色だし、歌のおかげで、ペロプスの肩は象牙で輝いている

quem referent Musae, vivet, dum robora tellus,    65
 dum caelum stellas, dum vehet amnis aquas.

「ミューズが語ることで永遠の生を得る、大地が樫の木を、空が星を、川が水をもたらす限りは。

at qui non audit Musas, qui vendit amorem,
 Idaeae currus ille sequatur Opis

「だが、ミューズに耳を傾けずに恋を売る者は、イダの山におわす豊穣の神オプスの車について行け

et tercentenas erroribus expleat urbes
 et secet ad Phrygios vilia membra modos.    70

「三百の町をさまよって、プリュギアの歌にあわせて、卑しい部分を切り落とせ(去勢)。

blanditiis volt esse locum Venus ipsa: querelis
 supplicibus, miseris fletibus illa favet.'

「ビーナスが恋人たちに好んで許すのは、追従の言葉であり、哀願の泣き言であり、哀れな涙なのだ」

haec mihi, quae canerem Titio, deus edidit ore,
 sed Titium coniunx haec meminisse vetat.

プリアプスのこの言葉は、僕がティティウスに歌うためのご託宣だが、彼が覚えることを彼の妻は許しはしない

pareat ille suae; vos me celebrate magistrum,    75
 quos male habet multa callidus arte puer.

彼は自分の妻の言いなりになればよい。ずる賢い少年の手練手管に悩まされている君たちは、僕を師と仰いで寄ってこい

gloria cuique sua est: me, qui spernentur, amantes
 consultent: cunctis janua nostra patet.

誰でも得意なことはあるから、冷たくされている恋人たちは、僕に相談するがよい。僕の門戸は万人に開かれている。

tempus erit, cum me Veneris praecepta ferentem
 deducat juvenum sedula turba senem.    80

いずれは僕が老人になった時には、ビーナスの教えを伝える僕を若者の群れが熱心に付きまとうことだろう

heu heu quam Marathus lento me torquet amore!
 deficiunt artes, deficiuntque doli.

しかし、しかし、マラトス少年への叶わぬ恋は僕にはあまりにも辛すぎる。僕の手練手管は効かないのだ。

parce, puer, quaeso, ne turpis fabula fiam,
 cum mea ridebunt vana magisteria.

少年よ、僕の教えが役に立たないことが笑いものになって、僕のことが恥ずかしい噂にならないように、頼むから僕をいたわってくれ





V

喧嘩別れをしたあとで

Asper eram et bene discidium me ferre loquebar,
 at mihi nunc longe gloria fortis abest.

たしかにあの時は僕は頑固だった。僕はこの別れに立派に耐えると言った。ところが、今ではこの力強い自信はどこへやら

namque agor ut per plana citus sola verbere turben(独楽),
 quem celer assueta versat ab arte puer.

僕はまるで敏捷な子供が慣れた手つきで回す独楽(こま)のように君の鞭の前に地べたできりきり舞い

ure ferum et torque, libeat ne dicere quicquam    5
 magnificum post haec: horrida verba doma.

君は僕が二度と大きな事を言わないように、生意気な僕に焼きを入れて懲らしめておくれ、乱暴な言葉を押さえ込んでおくれ

parce tamen, per te furtivi foedera lecti,
 per venerem quaeso compositumque caput.

でも、秘密のベッドの契(ちぎり)にかけて、二人の情事と並べた頭にかけて、お願いだから手加減しておくれ

ille ego, cum tristi morbo defessa jaceres,
 te dicor votis eripuisse meis,    10

人も言うように、君が重い病気にかかって瀕死の床に伏せっていた時、願掛けをして君を救ったのは僕なんだよ。

ipseque te circum lustravi sulphure puro,
 carmine cum magico praecinuisset anus;

老婆が魔法の呪文で祈祷をしたあとで、君のまわりに清めの硫黄を撒いたのは僕なんだよ

ipse procuravi, ne possent saeva nocere
 somnia, ter sancta deveneranda mola;

君が悪夢におびえないように、聖なる粗挽き麦で悪夢を三度追い払ったのは僕なんだよ

ipse ego velatus filo tunicisque solutis    15
 vota novem Triviae nocte silente dedi.

頭に細紐を巻き、帯を緩めて、夜の静寂(しじま)に黄泉路の神に九度願をかけたのは僕なんだよ

omnia persolvi: fruitur nunc alter amore,
 et precibus felix utitur ille meis.

これを全部僕がしたのに、いま君に愛されているのは別の男、僕の願掛けが役に立ったのはその幸せ者

at mihi felicem vitam, si salva fuisses,
 fingebam demens, sed renuente deo.    20

君が元気になったら、神は許さないのに、こんな幸せな暮らしが待っていると思い込んでいた僕は馬鹿だった、

rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,
 area dum messes sole calente teret,

「僕は田舎に住むんだ。暑い日に脱穀場で麦打ちされている間、僕のデーリアが麦の番をするんだ。

aut mihi servabit plenis in lintribus uvas
 pressaque veloci candida musta pede;

「それとも桶いっぱいの葡萄が軽やかな足で踏まれて葡萄汁が白く泡立っているところの番をするんだ。

consuescet numerare pecus, consuescet amantis    25
 garrulus in dominae ludere verna sinu.

「羊の数を数えることにも慣れてくる。愛情あふれる女主人は片言交じりの召使いの子供に自分のひざの上で遊ぶことを教えるんだ

illa deo sciet agricolae pro vitibus uvam,
 pro segete spicas, pro grege ferre dapem.

「彼女は農夫の神に葡萄のお礼に葡萄の実を供え、小麦のお礼に麦の穂を供え、家畜の群れのお礼にご馳走を供えることを学ぶんだ

illa regat cunctos, illi sint omnia curae,
 at juvet in tota me nihil esse domo.    30

「彼女がみんなを仕切って、全てに気を配って欲しいんだ。僕の存在が家のどこにも無であることに満足させて欲しいんだ

huc veniet Messalla meus, cui dulcia poma
 Delia selectis detrahat arboribus;

「この家に僕の友人のメッサッラが来るんだ。彼のためにデーリアが選りぬきの樹々の中から甘い林檎を摘む

et tantum venerata virum hunc sedula curet,
 huic paret atque epulas ipsa ministra gerat.

「そして、彼女はこの偉人に挨拶をして、せっせとお世話をして、指示に従い、宴を催して自分で給仕する」と

haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusque    35
 jactat odoratos vota per Armenios.

僕はこうなると思い込んでいた。しかしそれもこれも今では東風と南風とが香水の産地のアルメニアの向こうまで吹き飛ばしてしまった

saepe ego temptavi curas depellere vino,
 at dolor in lacrimas verterat omne merum.

何度も僕はこの悲しみを酒で追い払おうとしてきたけれど、悲しみが酒を全部涙に変えてしまった

saepe aliam tenui, sed jam cum gaudia adirem,
 admonuit dominae deseruitque Venus.    40

何度も僕は別の女を抱いたが、今から楽しみに取り掛かろうとすると、元の彼女のことを思い出して、恋の女神は去っていった。

tunc me discedens devotum femina dixit
 et pudet et narrat scire nefanda meam.

その時その女は立ち去り際に、僕は魔術にかかっていると言ったのだ、恥ずべきことに、彼女は僕の女が邪悪な業に通じていると言ったのだ

non facit hoc verbis, facie tenerisque lacertis
 devovet et flavis nostra puella comis.

僕にこの魔術をかけたのは呪文ではなく、彼女の美貌としなやかな腕と金色の髪なのだ

talis ad Haemonium Nereis Pelea quondam    45
 vecta est frenato caerula pisce Thetis.

彼女はまるで、テッサリアのペレウスのもとへ魚にまたがって(結婚式に)行ったというネーレウスの娘で水色の目のテティスのようだった

haec nocuere mihi, quod adest huic dives amator;
 venit in exitium callida lena meum.

この美貌のせいで僕は不幸になった。彼女には金持ちの恋人が出来た。狡猾な取り持ち婆(ばばあ)が出てきて僕はお終いだ。

sanguineas edat illa dapes atque ore cruento
 tristia cum multo pocula felle bibat;    50

あの婆が食べる食事は血にまみれ、血まみれの口で飲むコップには苦い胆汁を満たせばいい

hanc volitent animae circum sua fata querentes
 semper et e tectis strix violenta canat;

あの婆のまわりには自分の運命を嘆く亡霊がいつも飛び回り、屋根からは不吉な吸血鳥が鳴けばいい

ipsa fame stimulante furens herbasque sepulcris
 quaerat et a saevis ossa relicta lupis,

あの婆は餓えに駆られて血迷って、墓に生えた雑草や、獰猛な狼が食べ残した骨をあさればいい

currat et inguinibus nudis ululetque per urbes,    55
 post agat e triviis aspera turba canum.

又をはだけて走り回って町中を叫んで回ればいい、それから、街角の猛犬の群れに追いかけられたらいい

eveniet: dat signa deus; sunt numina amanti,
 saevit et injusta lege relicta Venus.

この呪いは成就する。神が前兆を与えている。愛する者には神のご加護があり、恋の神は不正なやり方で捨てられることを許さない

at tu quam primum sagae praecepta rapacis
 desere, nam donis vincitur omnis amor.    60

さあ、デーリアよ、強欲な魔女の言いつけはさっさと忘れるんだ。どんな恋も贈り物には負かされる

pauper erit praesto semper, te pauper adibit
 primus et in tenero fixus erit latere,

貧しい男は君に常に仕えるだろう。その男は一番先にやって来て、やさしい君の側に付きそうだろう

pauper in angusto fidus comes agmine turbae
 subicietque manus efficietque viam,

貧しい男は君の忠実なお伴になって、人混みの中に手を突き出して、道を開けるだろう

pauper ad occultos furtim deducet amicos    65
 vinclaque de niveo detrahet ipse pede.

貧しい男は君を浮気相手のところへこっそり導いて、君の白い足から履物の紐をほどくだろう

heu canimus frustra, nec verbis victa patescit
 janua, sed plena est percutienda manu.

ああ、僕は無駄なことを歌っている、僕の言葉に負けて扉が開くことはない、扉を叩くのは金持ちの手でなければならない

at tu, qui potior nunc es, mea fata timeto:
 versatur celeri Fors levis orbe rotae.    70

だが、今は優位な立場にあるお前も、僕と同じ運命を心配せよ。運命の歯車は車輪の上で素早く回転している

non frustra quidam jam nunc in limine perstat
 sedulus ac crebro prospicit ac refugit,

誰かがいま熱心に彼女の戸口に立ち止まって度々回りを見て帰るのは無駄ではない

et simulat transire domum, mox deinde recurrit,
 solus et ante ipsas excreat usque fores.

次に家を通り過ぎるふりして、やがてまた戻って来て、一人で同じ扉の前でずっと咳払いする

nescio quid furtivus amor parat. utere quaeso,    75
 dum licet: in liquida nat tibi linter aqua.

秘かな恋は何かを企んでいる。お願いだ、お前は出来る限り楽しんでくれ。お前の小舟は水の上を漂っている





VI

デーリアよ貞淑であれ

Semper, ut inducar, blandos offers mihi vultus,
 post tamen es misero tristis et asper, Amor.

キューピッドよ、お前はいつも僕を騙すために優しい顔を見せるが、そのあと惨めになった僕には、つれなく残酷になるのだ

quid tibi, saeve, rei mecum est? an gloria magna est
 insidias homini composuisse deum?

残忍な子よ、お前は僕に何がしたいのか。神が人間に罠を仕掛けたことが自慢なのか

nam mihi tenduntur casses: jam Delia furtim    5
 nescio quem tacita callida nocte fovet.

実際、僕は網に掛かっている。今ずる賢いデーリアはこっそりと、誰か知らない男を、夜の静寂(しじま)に抱きしめている

illa quidem jurata negat, sed credere durum est:
 sic etiam de me pernegat usque viro.

彼女は誓って否定するが、信じがたい。そんなふうに、僕の存在も夫に対していつも否定している

ipse miser docui, quo posset ludere pacto
 custodes: heu heu nunc premor arte mea,    10

みじめにも彼女に門番の騙し方を教えたのは僕なのだ。しかし、しかし、今や僕が自分の技で酷い目に遭っている。

fingere tunc didicit causas, ut sola cubaret,
 cardine nunc tacito vertere posse fores.

彼女は一人で寝る口実を作ることを知ったのもその時なら、扉は軸受けの音を立てずに開けられることを知ったのもその時だった

tunc sucos herbasque dedi, quis livor abiret,
 quem facit impresso mutua dente venus.

愛し合って歯を押し付けた時にできる痣(あざ)を消す薬草の汁を僕が彼女に与えたのもその時だった

at tu, fallacis coniunx incaute puellae,    15
 me quoque servato, peccet ut illa nihil.

嘘つきな妻に対して無防備な夫よ、あんたは彼女が過ちを犯さないように、僕の忠告に従いたまえ

neu juvenes celebret multo sermone, caveto,
 neve cubet laxo pectus aperta sinu,

彼女が若い男たちと頻繁におしゃべりをしないよう、衣を緩めて胸を覗かせて食卓につかないように用心したまえ

neu te decipiat nutu, digitoque liquorem
 ne trahat et mensae ducat in orbe notas.    20

また彼女が合図を使ってあんたを裏切らないように、指を酒に浸けて丸い机に字を書かないように。

exibit cum saepe, time, seu visere dicet
 sacra Bonae maribus non adeunda Deae.

彼女が度々出かけるときは心配しろ、たとえ彼女が男子禁制のボナ・デアの秘儀を見に行くと言っても

at mihi si credas, illam sequar unus ad aras;
 tunc mihi non oculis sit timuisse meis.

だが、もし彼女を僕に任せてくれるなら、僕が一人で祭壇まで付いて行こう。それなら、僕の目が潰れる心配はない

saepe, velut gemmas eius signumque probarem,    25
 per causam memini me tetigisse manum;

僕は彼女の宝石や指輪を鑑定する振りをして、それを口実に何度も彼女の手に触れた覚えがある

saepe mero somnum peperi tibi, at ipse bibebam
 sobria supposita pocula victor aqua.

僕はあんたを何度も酒で眠らせて、僕は酔えない水にすり替えた杯を飲んで勝者になった

non ego te laesi prudens: ignosce fatenti,
 jussit amor: contra quis ferat arma deos?    30

僕は自分の意志であんたを傷つけたのではない。僕は自白するから許してほしい。これはキューピッドの命令だった。誰が神に逆らって戦えるだろう

ille ego sum, nec me jam dicere vera pudebit,
 instabat tota cui tua nocte canis.

恥を捨てて本当のことを言おう、一晩中あんたの番犬がうなっていたのは僕だった

quid tenera tibi coniuge opus? tua si bona nescis
 servare, frustra clavis inest foribus.

あんたはどうして若い妻が必要なのか。もし自分の宝を守れないなら、扉に鍵をかけても意味がない

te tenet, absentes alios suspirat amores    35
 et simulat subito condoluisse caput.

彼女はあんたに抱かれていても、他の恋人のことを思って溜め息をつく、そして急に頭が痛いふりをする

at mihi servandam credas: non saeva recuso
 verbera, detrecto non ego vincla pedum.

さあ、彼女を僕に任せなさい。僕は苛酷な鞭も拒まないし足枷も厭わない

tum procul absitis, quisquis colit arte capillos,
 et fluit effuso cui toga laxa sinu,    40

その時には、頭の毛を丁寧に手入れしているような男たちは近づくなかれ、たっぷりした裾の緩いトガをまとっている男たちも近づくなかれ

quisquis et occurret, ne possit crimen habere,
 stet procul aut alia stet procul ante via.

僕たちに出くわす男たちは、神の掟に背かないように、遠くへ離れるか、別の道を取るがいい

sic fieri jubet ipse deus, sic magna sacerdos
 est mihi divino vaticinata sono.

これは神の命令だ、偉大な女神官が僕に神の声で警告したのだ

haec ubi Bellonae motu est agitata, nec acrem    45
 flammam, non amens verbera torta timet;

彼女は戦いの女神ベロナに刺激を受けると正気を失って、激しい炎も、打ち振られた鞭も恐れない

ipsa bipenne suos caedit violenta lacertos
 sanguineque effuso spargit inulta deam,

そして、斧で自分の腕を激しく打ち付けて、流れた血をベロナの像に振りかけるが彼女は無事だ

statque latus praefixa veru, stat saucia pectus,
 et canit eventus, quos dea magna monet:    50

そして脇腹に槍を突き通して、胸を傷つけて立って、偉大な女神ベロナの次のような予言を歌う

'parcite, quam custodit amor, violare puellam,
 ne pigeat magno post didicisse malo.

「キューピッドが守る彼女に手を出すことなかれ、あとで酷い目に遭って後悔するだろう

attigerit, labentur opes, ut vulnere nostro
 sanguis, ut hic ventis diripiturque cinis.'

「彼女に手を出すと大金が消えてなくなるだろう、それはちょうど、妾(わらわ)の傷から血が消えて、この灰が風に飛ばされるように」

et tibi nescio quas dixit, mea Delia, poenas;    55
 si tamen admittas, sit precor illa levis.

そして、わがデーリアよ、女神は君にも罰を予言した。それにも関わらず君が罪を犯したら、女神が君には優しくするように僕は祈る

non ego te propter parco tibi, sed tua mater
 me movet atque iras aurea vincit anus.

僕が君を大目に見るのは、君のためではなく、君の母に免じてそうするのだ。君の素敵なご老母さまが僕の怒りを鎮めるのだ

haec mihi te adducit tenebris multoque timore
 conjungit nostras clam taciturna manus,    60

彼女は暗闇の中で君を僕に引き合わせ、たいそうびくびくしながら黙って僕たちの手をこっそりつなげてくれる。

haec foribusque manet noctu me affixa proculque
 cognoscit strepitus me veniente pedum.

彼女は夜、扉のすぐそばで僕を待ち、僕が来るときは僕の足音を遠くから聞き分ける

vive diu mihi, dulcis anus: proprios ego tecum,
 sit modo fas, annos contribuisse velim.

優しい老婆よ、僕のために長生きしてくれ。もし許されるなら、僕の人生をあなたに分け与えたい。

te semper natamque tuam te propter amabo:    65
 quicquid agit, sanguis est tamen illa tuus.

僕はあなたとあなたの娘を、あなたのために永遠に愛するだろう。彼女が何をしようと、彼女はあなたの肉親だ。

sit modo casta, doce, quamvis non vitta ligatos
 impediat crines nec stola longa pedes.

彼女は(家庭婦人のように)ヘアバンドで髪を縛り、長い衣で足を隠していないけれども、彼女には貞淑であることを教えてほしい

et mihi sint durae leges, laudare nec ullam
 possim ego, quin oculos appetat illa meos,    70

そして、僕のためには厳しい契約を定めよう。僕がほかの女性を感心して眺めたら、彼女は僕の眼差しを叱ればよい

et siquid peccasse putet, ducarque capillis
 immerito pronas proripiarque vias.

また、僕が過ちを犯したと彼女が思ったら、たとえ濡れ衣でも彼女が僕の髪の毛を引っ張って、坂道を引きずり落とせばよい

non ego te pulsare velim, sed, venerit iste
 si furor, optarim non habuisse manus;

僕は君に手をあげることは望まない、もしそんな怒りが訪れたとしたら、僕は手のないことを望むだろう

nec saevo sis casta metu, sed mente fideli,    75
 mutuus absenti te mihi servet amor.

君が貞淑でいるのは、ひどい目に遭うことを恐れてではなく、僕への誠意からであってほしい。僕がいなくても君の貞操はお互いの愛の力で守ってほしい

at, quae fida fuit nulli, post victa senecta
 ducit inops tremula stamina torta manu

だが、誰にも誠実でなかった遊女は、後に老いに屈して無一文になってからは、震える手で撚り糸を紡いで、

firmaque conductis annectit licia telis
 tractaque de niveo vellere ducta putat.    80

借りた織機に糸の端をしっかりつなぎ、白い羊から羊毛の房を引き出して洗う。

hanc animo gaudente vident juvenumque catervae
 commemorant merito tot mala ferre senem,

その老女を若者たちは面白がって見て、この老女が年老いてこんな不幸な目に遭うのも自業自得だと言う

hanc Venus exalto flentem sublimis Olympo
 spectat et, infidis quam sit acerba, monet.

ビーナスはこの老女が泣いているのを遥かオリンポスの高みから眺めて、不実な者に神はどれほど無慈悲になるかを予言する

haec aliis maledicta cadant; nos, Delia, amoris    85
 exemplum cana simus uterque coma.

この呪いはほかの女たちに降りかかればいい。デーリアよ、僕たちは共白髪になるまで愛の手本になろう





VII.

メッサラの勝利に寄せて

hunc cecinere diem Parcae fatalia nentes
 stamina, non ulli dissoluenda deo,

いかなる神も解き得ぬ運命の糸を紡ぐパルカの姉妹たちはこの日を歌った

hunc fore, Aquitanas posset qui fundere gentes,
 quem tremeret forti milite victus Atax.

それはアクィタニア(南仏)の民(ガリア人)を敗走させる日、この日をオード川は、勇敢な軍隊に打ち負かされておののくだろう

evenere: novos pubes Romana triumphos    5
 vidit et evinctos bracchia capta duces;

事は成れり。ローマの群衆は新たな凱旋式と、手を縛られた囚われの将軍たちを見たのである

at te victrices lauros, Messalla, gerentem
 portabat nitidis currus eburnus equis.

一方、メッサッラよ、あなたは勝利の月桂冠をかぶり、象牙で飾った車に乗って真っ白な馬で進んだ

non sine me est tibi partus honos: Tarbella Pyrene
 testis et Oceani litora Santonici,    10

あなたがこの栄冠を手にしたときは僕もその場にいた。タルベッリ族の住むピュレーネーとサントネス族の住む海岸が証人だ。

testis Arar Rhodanusque celer magnusque Garunna,
 Carnutis et flavi caerula lympha Liger.

ソーヌとローヌの急流、ガロンヌの大河、金髪のカルヌテス族の住む水色の流れのロワール河(以上南仏)が証人だ

an te, Cydne, canam, tacitis qui leniter undis
 caeruleus placidis per vada serpis aquis,

それとも、キュドノス河(小アジア)よ、お前のことを歌おうか、波音立てずに穏やかな浅瀬を静かに流れる水色の川を

quantus et aetherio contingens vertice nubes    15
 frigidus intonsos Taurus alat Cilicas?

さらに、髭を伸ばしたキリキア人が暮らす肌寒いタウロス山の、天にそびえる頂が雲に届くさまを歌おうか

quid referam, ut volitet crebras intacta per urbes
 alba Palaestino sancta columba Syro,

パレスチナのシリア人が崇める白い鳩が、多くの町を危なげなく飛び回る様子を、どうして僕が語るべきだろう

utque maris vastum prospectet turribus aequor
 prima ratem ventis credere docta Tyros,    20

あるいは、船を風に委ねることを最初に覚えたティルス(フェニキア)の町の塔から大海原が見渡せるさまを

qualis et, arentes cum findit Sirius agros,
 fertilis aestiva Nilus abundet aqua?

あるいは、シリウスが乾いた耕地にひびを入れる時に、実りもたらす夏のナイルが氾濫する様子を

Nile pater, quanam possim te dicere causa
 aut quibus in terris occuluisse caput?

父なるナイルよ、お前の水源が隠れている場所はどこで、理由は何かを僕は言えよう

te propter nullos tellus tua postulat imbres,    25
 arida nec pluvio supplicat herba Jovi.

お前のおかげで、エジプトでは雨乞いをすることなく、植物が干からびて、雨をもたらすジュピターに祈ることもない

te canit atque suum pubes miratur Osirim
 barbara, Memphiten plangere docta bovem.

メンフィスの牛の死を悼むことを覚えた現地の民は、お前をオシリスとして歌い讃える、

primus aratra manu sollerti fecit Osiris
 et teneram ferro sollicitavit humum,    30

初めて器用な手で鋤を作り、か弱い大地を鉄の刃で悩ませたのはオシリスだった

primus inexpertae commisit semina terrae
 pomaque non notis legit ab arboribus.

未知の大地に初めて種をまき、未知の木から果実を摘んだのもオシリスだった

hic docuit teneram palis adjungere vitem,
 hic viridem dura caedere falce comam;

しなやかな葡萄のつるを杭に結びつけて、緑の木の葉を硬い鎌で切り落とすことを教えたのもオシリスだっだ

illi jucundos primum matura sapores    35
 expressa incultis uva dedit pedibus.

熟した葡萄を飾らぬ足で搾リ出して、甘美な果汁を初めて味わったのもオシリスだった

ille liquor docuit voces inflectere cantu,
 movit et ad certos nescia membra modos,

この飲み物が声に抑揚を付けることを教え、知らず知らずに決まったリズムに合わせて手足を動かすことを教えた

Bacchus et agricolae magno confecta labore
 pectora tristitiae dissolvenda dedit.    40

酒の神バッカスは辛い仕事で疲れた農夫の心を悲しみから解放して、

Bacchus et afflictis requiem mortalibus affert,
 crura licet dura compede pulsa sonent.

バッカスは、足元から苛酷な足枷の音が響いてくる不幸な人間にも慰めをもたらし、

non tibi sunt tristes curae nec luctus, Osiri,
 sed chorus et cantus et levis aptus amor,

オシリスよ、汝には陰鬱な気苦労と悲しみではなく、コーラスと歌と浮気な恋がよく似合う

sed varii flores et frons redimita corymbis,    45
 fusa sed ad teneros lutea palla pedes

また、色とりどりの花々と、木蔦を巻いた額と、細い足まで裾が届く黃色のドレスがよく似合う

et Tyriae vestes et dulcis tibia cantu
 et levis occultis conscia cista sacris.

また、紫の衣と、甘い音色を出す笛と、秘密の聖物を納めた軽い箱がよく似合う

huc ades et Genium ludis Geniumque choreis
 concelebra et multo tempora funde mero:    50

汝ここへ来たれ、そして見世物とコーラスによってメッサラの守護神を共に讃え、酒を神の頭にたっぷり注ぎたまえ

illius et nitido stillent unguenta capillo,
 et capite et collo mollia serta gerat.

神の輝く髪の毛に香油をしたたり落とし、頭と首に柔らかい花輪をかぶせたまえ

sic venias hodierne: tibi dem turis honores,
 liba et Mopsopio dulcia melle feram.

だから守護神よ、今日この日に現れたまえ。さすれば汝に乳香と、モプソスの地(アッティカ)の蜂蜜のお菓子をお供えとして捧げよう

at tibi succrescat proles, quae facta parentis    55
 augeat et circa stet veneranda senem.

一方、メッサラよ、あなたの後には子孫が続き、父の業績に新たな業績を加えて尊敬されて、老いたあなたの回りに集まるだろう

nec taceat monumenta viae, quem Tuscula tellus
 candidaque antiquo detinet Alba Lare.

そして、ローマから離れてトゥスクルムの地と白きアルバの古い家に留まる人が、あなたが造った道(ラテン街道)についておおいに語ることだろう

namque opibus congesta tuis hic glarea dura
 sternitur, hic apta jungitur arte silex.    60

なぜなら、あなたの富によって積み上げられた硬い砂利が、ここに敷かれて、その上に硬い石が巧みな技で並べられたのだから

te canit agricola, a magna cum venerit urbe
 serus inoffensum rettuleritque pedem.

田舎の住人は大きな都から夜遅くに戻って来て、足元確かに帰る時に、あなたを讃えることだろう、

at tu, Natalis multos celebrande per annos,
 candidior semper candidiorque veni.

一方、長年にわたって祝われる生誕の神よ、汝は永遠(とわ)に来たれ、輝きをいや増しに増して





VIII

ポロエーよマラトスにつれなくするな

non ego celari possum, quid nutus amantis
 quidve ferant miti lenia verba sono.

恋人の合図や、優しい響きのささやきが意味することを、誰も僕には隠せない

nec mihi sunt sortes nec conscia fibra deorum,
 praecinit eventus nec mihi cantus avis:

僕は神託からも、神の意志を知る生贄の内臓からも、鳥の鳴き声からも運命を学ばない

ipsa Venus magico religatum bracchia nodo    5
 perdocuit multis non sine verberibus.

僕は不思議な枷で手を縛られて、何度も鞭で打たれてビーナスから学んだ

desine dissimulare: deus crudelius urit,
 quos videt invitos succubuisse sibi.

マラトス(ティブルスが好む少年奴隷)よ、隠し事はやめろ。神はいやいや屈服した者を見ると、冷酷に焼きを入れる

quid tibi nunc molles prodest coluisse capillos
 saepeque mutatas disposuisse comas,    10

柔らかい髪の毛を整えたり、何度も髪型を変えることが、今のお前に何の役にたつ

quid fuco splendente genas ornare, quid ungues
 artificis docta subsecuisse manu?

輝く紅で頬を飾り、プロの腕前で爪を切ることが何の役に立つ、

frustra jam vestes, frustra mutantur amictus,
 ansaque compressos colligat arta pedes.

上着と肩掛けを変えても無駄だし、留め金で足を締め付けても無駄だ

illa placet, quamvis inculto venerit ore    15
 nec nitidum tarda compserit arte caput.

彼女はたとえスッピンの顔で会いに来ても、輝く頭を手間ひまかけて飾らなくても愛らしい

num te carminibus, num te pallentibus herbis
 devovit tacito tempore noctis anus?

まさか老婆(取り持ち女)が夜のしじまに呪文と色あせた薬草でお前に魔法をかけたのか

cantus vicinis fruges traducit ab agris,
 cantus et iratae detinet anguis iter,    20

呪文は隣の畑の実りを引き寄せて、怒った蛇の行き先を食い止める

cantus et e curru Lunam deducere temptat
 et faceret, si non aera repulsa sonent.

呪文は月の女神を戦車から下ろそうとするし、銅鑼が打ち鳴らされなければ、下ろしただろう

quid queror heu misero carmen nocuisse, quid herbas?
 forma nihil magicis utitur auxiliis:

ああ、呪文や薬草が哀れな僕を不幸にしたと、どうして僕が嘆こうか。美貌は決して魔術の助けなど要りはしない(美少年マラトスの気持ちをティブルスからポロエーに移した)

sed corpus tetigisse nocet, sed longa dedisse    25
 oscula, sed femori conseruisse femur.

むしろ僕を不幸にしたのは、元はと言えば身体に触れたこと、また長い口づけをしたこと、腿と腿を絡み合わせたことだった

nec tu difficilis puero tamen esse memento:
 persequitur poenis tristia facta Venus.

しかしながら、ポロエーよ、君は忘れずにあの子(マラトス)に優しくしてやることだ。あの子を泣かせたりしたらビーナスの罰を受けることになる

munera ne poscas: det munera canus amator,
 ut foveat molli frigida membra sinu.    30

贈り物は求めるな。贈り物はしらが頭の色好みが、冷えた身体を柔らかい懐で暖めてもらうためにするもの

carior est auro juvenis, cui levia fulgent
 ora nec amplexus(複対) aspera barba terit.

ざらざらの髭が愛撫の邪魔をしない、なめらかな輝く顔の少年は黄金よりも価値がある

huic tu candentes umero suppone lacertos,
 et regum magnae despiciantur opes.

あの子を君の色白の腕で抱きしめたなら、王侯の莫大な富も見下せるだろう

at Venus invenit puero concumbere furtim,    35
 dum timet, et teneros conserere usque sinus,

怖じけるあの子とこっそり共寝して、柔らかい胸と胸とをいつまでも合わせるすべは、恋の神が見つけてくれる

et dare anhelanti pugnantibus umida linguis
 oscula et in collo figere dente notas.

ときめくあの子のあらがう舌に、濡れた口づけを与えて、首に歯形をつけるすべも、恋の神が見つけてくれる

non lapis hanc gemmaeque juvant, quae frigore sola
 dormiat et nulli sit cupienda viro.    40

一人で凍えて眠り、どの男にも求められない女には、宝石さえも嬉しくない、

heu sero revocatur amor seroque juventas,
 cum vetus infecit cana senecta caput.

ああ、年老いて頭が白くなってから、恋と若さを取り戻そうとしても手遅れだ

tum studium formae est: coma tum mutatur, ut annos
 dissimulet viridi cortice tincta nucis;

その時には外見に努力が注がれる。髪の毛を若い木の実の皮で染めて、年をごまかすために色を変える

tollere tum cura est albos a stirpe capillos    45
 et faciem dempta pelle referre novam.

それから、白髪を根こそぎ抜いて、脱皮して若い頃の顔を取り戻そうと精を出す

at tu, dum primi floret tibi temporis aetas,
 utere: non tardo labitur illa pede.

だが、君の青春が花の盛りのうちに、それを味わいたまえ。青春は足どり速く消えてしまう

neu Marathum torque: puero quae gloria victo est?
 in veteres esto dura, puella, senes.    50

マラトス君を苦しめないでくれ。あの子を打ち負かして何の自慢になる。乙女よ、老いさらばえた年寄りには冷たくすればいい

parce precor tenero: non illi sontica causa est,
 sed nimius luto corpora tingit amor.

幼いあの子にはやさしくして欲しい。まだ症状は重くない、恋のせいで身体がひどく血色を失ったのだ。

vel miser absenti maestas quam saepe querelas
 conicit, et lacrimis omnia plena madent!

可哀想にあの子は何度悲しみに満ちた嘆きを会えない君に投げかけて、何もかも涙で濡らしたことか

'quid me spernis?' ait. 'poterat custodia vinci:    55
 ipse dedit cupidis fallere posse deus.

彼は言う。「どうして君は僕に冷たくするのか。門番はクリア出来たのに。神(キューピッド)が恋する者に騙す力をくれたのに

nota venus furtiva mihi est, ut lenis agatur
 spiritus, ut nec dent oscula rapta sonum;

「隠れた恋を僕は知っている、そっと息をすることも、口づけを奪う時に音を立てないようにすることも

et possum media quamvis obrepere nocte
 et strepitu nullo clam reserare fores.    60

「たとえ真夜中でもこっそり忍び込んで、音も立てずに扉のかんぬきを外すことが僕にはできる

quid prosunt artes, miserum si spernit amantem
 et fugit ex ipso saeva puella toro?

「もし彼女が恋する僕に冷たくして、残酷にもベッドから逃げ出すなら、こんな技(わざ)が何の役に立つ

vel cum promittit, subito sed perfida fallit,
 est mihi nox multis evigilanda malis.

「また彼女は一夜の逢瀬を約束して、すぐに裏切ってそれを破るなら、僕は惨めな気持で眠れぬ夜を過ごさなければならない

dum mihi venturam fingo, quodcumque movetur,    65
 illius credo tunc sonuisse pedes.'

「僕は彼女は来ると思って、何か音がするたびに彼女の足音だと思うだろう」

desistas lacrimare, puer: non frangitur illa,
 et tua jam fletu lumina fessa tument.

少年よ、泣くのはおやめ。そんな事で彼女はびくともしない、もう君の目は泣き疲れて腫れている

oderunt, Pholoe, moneo, fastidia divi,
 nec prodest sanctis tura dedisse focis.    70

ポロエーよ、言っておく、神は傲慢を憎みたもう、聖なる祭壇に線香をあげても役には立たないぞ

hic Marathus quondam miseros ludebat amantes,
 nescius ultorem post caput esse deum;

むかし自分の背中に復讐の神が迫っているのも知らずに、哀れな恋人たちをもてあそんだマラトスはこの子だった

saepe etiam lacrimas fertur risisse dolentis
 et cupidum ficta detinuisse mora:

この子は悲しむ恋人の涙を何度も笑い物にし、遅れて行くと偽っては恋人を待たせたそうだ

nunc omnes odit fastus, nunc displicet illi    75
 quaecumque opposita est janua dura sera.

その子が今ではあらゆる傲慢を憎み、無情に閂をかけたあらゆる扉を憎んでいる

at te poena manet, ni desinis esse superba.
 quam cupies votis hunc revocare diem!

もし君があの子に冷たくするのをやめなければ、君もいつか罰が当たるぞ。その時には今日のこの日に戻りたいと君も必死に祈ることだろう





IX

マラトゥスを懲らしめてやる

quid mihi si fueras miseros laesurus amores,
 foedera per divos, clam violanda, dabas?

僕の哀れな恋に仇なすつもりだったのなら、こっそり破るつもりの恋の契りを、どうしてお前は神々にかけて結んだのか

a miser, et siquis primo perjuria celat,
 sera tamen tacitis Poena venit pedibus.

ああ、哀れな子だ、初めは偽証を隠していても、あとから罰は静かな歩みでやってくる

parcite, caelestes: aequum est impune licere    5
 numina formosis laedere vestra semel.

天上の神々よ、この子を許してほしい。美しい子には、一度だけなら罰されずに汝らの権威を傷つけることが許されてよい

lucra petens habili tauros adjungit aratro
 et durum terrae rusticus urget opus,

農夫が手ごろな軛(くびき)に牛を繋いで、農地でつらい仕事にいそしむのは利益を求めてのこと

lucra petituras freta per parentia ventis
 ducunt instabiles sidera certa rates:    10

船が風に翻弄される海を揺さぶられつつ、星座を頼りに進むのも利益を求めてのこと

muneribus meus est captus puer, at deus illa
 in cinerem et liquidas munera vertat aquas.

僕のあの子は贈り物の虜(とりこ)になっている。神はその贈り物を灰に変えて水に流してしまわんことを

jam mihi persolvet poenas, pulvisque decorem
 detrahet et ventis horrida facta coma(主);

近々あの子は僕のために罰を受けることになっている。あの子の髪の毛は埃と風で乱されて、あの子の美しさは損なわれ

uretur facies, urentur sole capilli,    15
 deteret invalidos et via longa pedes.

顔も髪も日に焼けて、か弱い足を長旅がすり減らすのだ

admonui quotiens 'auro ne pollue formam:
 saepe solent auro multa subesse mala.

僕はあの子に何度忠告したことか。「金で美貌を汚してはいけない。金にはいつも多くの災いが隠れている

divitiis captus siquis violavit amorem,
 asperaque est illi difficilisque Venus.    20

「金の虜になって恋を傷つけた者には、ビーナスが厳しくなるし不機嫌にもなる

ure meum potius flamma caput et pete ferro
 corpus et intorto verbere terga seca.

「むしろ、僕の頭に焼きを入れて、剣で身体を突いて、鞭を背中に打ち付けて切り裂いてくれ

nec tibi celandi spes sit peccare paranti:
 est deus, occultos qui vetat esse dolos.

「また、君が過ちを犯すつもりなら、隠しおおせるとだけは思うな。秘かに人を騙すことを神は許さない。

ipse deus tacito permisit lene ministro,    25
 ederet ut multo libera verba mero;

「口の固い召使いが大酒飲んで口が軽くなるのを許すのも神なら、

ipse deus somno domitos emittere vocem
 jussit et invitos facta tegenda loqui.'

「人に寝言を言わせて、隠しておきたい事を言わせるのも神だ」

haec ego dicebam: nunc me flevisse loquentem,
 nunc pudet ad teneros procubuisse pedes.    30

僕はいつもこう言っていた。今ではこんな事を泣きながら言ったのも、君の華奢な足もとにひれ伏したのも恥ずかしい

tum mihi jurabas nullo te divitis auri
 pondere, non gemmis, vendere velle fidem,

その時君は僕に誓ったものだ。「どれほど高価な黄金や宝石を出されても、君への忠誠を売り渡すつもりはない」と。

non tibi si pretium Campania terra daretur,
 non tibi si, Bacchi cura, Falernus ager.

「たとえカンパニアの土地を対価にもらっても、たとえバッカスのお気に入りのファレルノの土地をもらっても」と

illis eriperes verbis mihi sidera caeli    35
 lucere et puras fluminis esse vias.

君はこの言葉で、空の星が光ることも、川の清らかな流れも僕のために止められると思ったほどだ

quin etiam flebas: at non ego fallere doctus
 tergebam umentes credulus usque genas.

それどころか、君は涙さえ流していた。人を騙すことに不慣れな僕は真に受けて、君の濡れた頬をずっと拭いていた

quid faciam, nisi et ipse fores in amore puellae?
 sed precor exemplo sit levis illa tuo.    40

もし君が彼女に惚れていないなら、僕は何でもするだろう。だが、彼女は君に倣って移り気になればいい

o quotiens, verbis ne quisquam conscius esset,
 ipse comes multa lumina nocte tuli!

ああ、君たちの言葉を誰にも聞かせないために、何度僕は夜遅くランプを持って自ら付いて行ったことか

saepe insperanti venit tibi munere nostro
 et latuit clausas post adoperta fores.

望まない君に僕のとりなしで彼女は何度も会いに来て、閉じた扉の後ろに顔を覆って隠れていた

tum miser interii, stulte confisus amari:    45
 nam poteram ad laqueos cautior esse tuos.

その時が、愚かにも自分が愛されていると信じ込んでいた僕の破滅だった。僕は君の仕掛けた策略に対してもっと用心深くできたのに。

quin etiam attonita laudes tibi mente canebam,
 et me nunc nostri Pieridumque pudet.

それどころか、頭のおかしい僕は君に賞賛の歌まで作ったのだ。それを今は自分とミューズたちに恥じている

illa velim rapida Volcanus carmina flamma
 torreat et liquida deleat amnis aqua.    50

その歌は、ウォルカヌス(火の神)が激しい炎で焼いてしまえ、川を流れる水が消し去ってしまえ

tu procul hinc absis, cui formam vendere cura est
 et pretium plena grande referre manu.

美貌を売って大金を両手に一杯持ち帰ることが目当ての君は、僕のそばから遠くへ離れてくれ

at te, qui puerum donis corrumpere es ausus,
 rideat assiduis uxor inulta dolis,

一方、あの子を贈り物で買収するようなお前は、自分の妻にせっせと浮気をされて笑われろ

et cum furtivo juvenem lassaverit usu,    55
 tecum interposita languida veste cubet.

そして、彼女は隠れた情事で若者を疲れさせてから、お前とは別々の毛布でぐったりして寝ればよい

semper sint externa tuo vestigia lecto,
 et pateat cupidis semper aperta domus;

お前のベッドには他人の寝た跡がいつも付いているだろうし、家の扉は愛人たちのためにいつも開かれているだろう

nec lasciva soror dicatur plura bibisse
 pocula vel plures emeruisse viros.    60

彼女のふしだらな妹の方が、多くの杯を飲み干して、多くの男の奉仕をしたと言われるべきではないか

illam saepe ferunt convivia ducere Baccho,
 dum rota Luciferi provocet orta diem.

彼女はいつも明けの明星の戦車が昇って朝日を呼びだす時まで、バッカスのために宴会を続けると言われている

illa nulla queat melius consumere noctem
 aut operum varias disposuisse vices.

彼女ほど上手に夜を過ごして、様々な夜の営みを使い切る女はいない

at tua perdidicit, nec tu, stultissime, sentis,    65
 cum tibi non solita corpus ab arte movet.

一方、お前の妻は知り尽くしているのに、馬鹿なお前は彼女がいつもと違う仕方でお前と身体を動かしていても、気付きもしない。

tune putas illam pro te disponere crines
 aut tenues denso pectere dente comas?

彼女はお前のために髪の毛を整えて、緻密な櫛で細い髪を調えていると思うのか

ista haec persuadet facies, auroque lacertos
 vinciat et Tyrio prodeat apta sinu?    70

彼女はお前のその顔に誘惑されて、金の飾りを手足に巻いて、紫のドレスを着て出てくると思うのか

non tibi, sed juveni cuidam volt bella videri,
 devoveat pro quo remque domumque tuam.

それはお前のためではなく、どこかの若者に美人と見られたいためだ。その若者のために彼女はお前の家も財産も滅ぼせばよい。

nec facit hoc vitio, sed corpora foeda podagra
 et senis amplexus culta puella fugit.

彼女がそうするのは不実さからじゃない。上品な乙女は痛風病みと老人の抱擁を避けるもの

huic tamen accubuit noster puer: hunc ego credam    75
 cum trucibus venerem jungere posse feris.

ところが、この年寄りと僕のあの子は寝ているのだ。僕はこの子が獰猛な獣とさえ情交できると思うだろう

blanditiasne meas aliis tu vendere es ausus?
 tune aliis demens oscula ferre mea?

君は僕のものだった愛撫を別のやつに売ったのか。正気を無くした君は僕のものだった口づけを別のやつに与えたのか。

tum flebis, cum me vinctum puer alter habebit
 et geret in regno regna superba tuo.    80

ほかの少年が僕を虜にして、君のものだった王国を誇らかに支配する時、君は泣くだろう

at tua tum me poena juvet, Venerique merenti
 fixa notet casus aurea palma meos:

一方、お前が罰を受けるとき僕は喜ぶだろう、そして、ビーナスの功績を讃えて、黄金の棕櫚を掲げて自分の運命を記すだろう

'hanc tibi fallaci resolutus amore Tibullus
 dedicat et grata sis, dea, mente rogat'.

「偽りの愛より解放されしティブッルスが、女神よ、汝にこれを捧ぐ、汝の嘉したまわんことを心から願う」







X 平和が一番

quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
 quam ferus et vere ferreus ille fuit!

初めて恐るべき剣を生み出したのはどんな人なのか。その人は何と残酷で鉄のように冷たい人なのか

tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
 tum brevior dirae mortis aperta via est.

その時、人類に殺戮と戦争が生まれ、その時、忌まわしき死に至る近道が開かれたのだ

an nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra    5
 vertimus, in saevas quod dedit ille feras?

それとも、この哀れな人には何の責任もなく、彼が荒々しい野獣に備えてもたらした物を、僕たちが自分の不幸の元へと変えてしまったのか

divitis hoc vitium est auri, nec bella fuerunt,
 faginus astabat cum scyphus ante dapes.

これは高価な黄金のもたらした汚点だ、木製の大杯が宴の席に置かれていた時には、戦争はなかったし、

non arces, non vallus erat, somnumque petebat
 securus varias dux gregis inter oves.    10

要塞も防護柵もなかった。羊飼いは安心して色とりどりの羊の間で眠れたものだ

tunc mihi vita foret, Valgi, nec tristia nossem
 arma nec audissem corde micante tubam;

ワルギウスよ、僕がその頃に暮らしていれば、残酷な戦争も知らず、心臓を震わせるラッパの音を聞く事もなかったろう

nunc ad bella trahor, et jam quis forsitan hostis
 haesura in nostro tela gerit latere.

ところが今や僕は戦場に引かれていく、そして、今頃はおそらく敵の誰かが僕の脇腹に突き刺さる武器を運んでいるだろう

sed patrii servate Lares: aluistis et idem,    15
 cursarem vestros cum tener ante pedes.

さあ、父祖の守護神よ、僕を守りたまえ。幼い僕が汝の足もとで走り回っていた時に、汝は僕を育てたもうた

neu pudeat prisco vos esse e stipite factos:
 sic veteris sedes incoluistis avi.

また、汝、己が古い切り株から作られしことを恥じる事なかれ。昔の先祖の家におわした頃からそうだった。

tum melius tenuere fidem, cum paupere cultu
 stabat in exigua ligneus aede deus.    20

その頃には、貧相な木製の神の像が小さな社に立っていて、祖先の信仰は今より厚かった

hic placatus erat, seu quis libaverat uvam,
 seu dederat sanctae spicea serta comae,

この神を宥めるためには、葡萄を供えたり、聖なる髪に麦の穂の冠を供えればよかった

atque aliquis voti compos liba ipse ferebat
 postque comes purum filia parva favum.

そして、願いが叶った人はお供えを自らそなえ、付添いの幼い娘が純粋な蜂蜜をそなえた

at nobis aerata, Lares, depellite tela,    25

だから、守護神よ、青銅の武器を僕の体から払いのけたまえ、そうすれば…

      * * *         25a
      * * *         25b
 hostiaque e plena rustica porcus hara.

いっぱいの豚小屋から、子豚が農家の生贄として……

hanc pura cum veste sequar myrtoque canistra
 vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.

僕はミルテを頭に巻き付けて、この生贄の後ろを汚れのない服で付いて行き、ミルテを巻いた篭を運ぶだろう

sic placeam vobis: alius sit fortis in armis,
 sternat et adversos Marte favente duces,    30

僕はこうしてあなた方に気に入られたい。ほかの者が戦争で勇敢に振る舞えばいいし、軍神が味方して、敵対する将軍たちを倒せばいい

ut mihi potanti possit sua dicere facta
 miles et in mensa pingere castra mero.

そうして、僕が酒を飲んでいる時に、兵隊は自分の手柄を僕に語り、テーブルに酒で陣地の絵を描けばいい

quis furor est atram bellis accersere mortem?
 imminet et tacito clam venit illa pede.

戦争をして黒い死を呼び寄せるとは何たる狂気。死は近くにあって、こっそりと足音立てずにやって来るもの

non seges est infra, non vinea culta, sed audax    35
 Cerberus et Stygiae navita turpis aquae;

冥界には畑もなく、手入れのされた葡萄園もなく、獰猛なケルベルスと、三途の川の醜い渡し守がいる

illic percussisque genis ustoque capillo
 errat ad obscuros pallida turba lacus.

かの地では、頬を傷つけ髪が焼けこげて青ざめた群が、暗い湖のほとりをさまよっている

quin potius laudandus hic est, quem prole parata
 occupat in parva pigra senecta casa!    40

いやむしろ、ここにいて小さな家で子供を生んで、年老いてのんびり暮らす人こそ英雄だ。

ipse suas sectatur oves, at filius agnos,
 et calidam fesso comparat uxor aquam.

自分は羊を追いかけて、息子は子羊を追いかけて、疲れた彼のために、妻は暖かい風呂を用意する

sic ego sim, liceatque caput candescere canis,
 temporis et prisci facta referre senem.

僕はそんな風に、頭が白髪くなるまで年老いて昔話をしたいものだ

interea pax arva colat. pax candida primum    45
 duxit araturos sub juga curva boves,

その間、畑は平和に守られてほしい。まず輝かしい平和のときに、はじめて畑を耕す牛たちが曲がった軛(くびき)につながれ

pax aluit vites et sucos condidit uvae,
 funderet ut nato testa paterna merum,

平和の中で葡萄の木が育ち、葡萄の汁が蓄えられて、父の器から息子のために酒を注がれる

pace bidens vomerque nitent ― at tristia duri
 militis in tenebris occupat arma situs ―     50

平和のときには鍬(くわ)と鋤(すき)が輝いて、武骨な兵士の不気味な武器は暗い物置きで錆だらけになる

rusticus e lucoque vehit, male sobrius ipse,
 uxorem plaustro progeniemque domum.

農夫は林からほろ酔い加減で、妻と子供たちを荷車に乗せて家に帰る

sed Veneris tum bella calent, scissosque capillos
 femina perfractas conqueriturque fores.

だが平和な時にはビーナスの戦いが盛んになり、女は髪を掻きむしられ扉を破られたと嘆き、

flet teneras subtusa genas, sed victor et ipse    55
 flet sibi dementes tam valuisse manus.

柔らかい頬を少し傷つけられて泣くが、勝者もまた、正気をなくした腕力の大きさに泣く

at lascivus amor rixae mala verba ministrat,
 inter et iratum lentus utrumque sedet.

気ままな恋のせいで口論は悪口に発展するが、怒った二人の間にはのろまな恋が居座っている

ah, lapis est ferrumque, suam quicumque puellam
 verberat: e caelo deripit ille deos.    60

ああ、自分の彼女を殴る男は石か鋼(はがね)だ。彼は天から神々を引き下ろしかねない

sit satis e membris tenuem rescindere vestem,
 sit satis ornatus dissoluisse comae,

女の体から薄い着物をはぎ取ればよしとせよ、女の整った髪を乱せばよしとせよ

sit lacrimas movisse satis: quater ille beatus,
 quo tenera irato flere puella potest.

女を泣かせたらよしとせよ。怒るだけでか弱い女を泣かせることのできる男は最高の幸せ者だ、

sed manibus qui saevus erit, scutumque sudemque    65
 is gerat et miti sit procul a Venere.

だが腕力に訴える荒くれ者は、盾と棍棒を持でばよい、そして優しいビーナス(情事)から遠ざかれ

at nobis, Pax alma, veni spicamque teneto,
 perfluat et pomis candidus ante sinus.

だが僕たちのところへは、慈悲深き平和の神よ、汝が来りて、麦の穂を受け取りたまえ、そして、白い懐から果物を溢れ出させたまえ







ティブルス恋愛詩集第二巻
A. TIBVLLI ELEGIAE LIBER SECVNDVS

I  II  III  IV  V  VI



I.

農場の清めの祭り

Quisquis adest, faveat: fruges lustramus et agros,
 ritus ut a prisco traditus extat avo.

出席者は口を慎まれたし。僕たちはいにしえの父祖より伝わった慣わしに従って実りと畑を清めている

Bacche, veni, dulcisque tuis e cornibus uva
 pendeat, et spicis tempora cinge, Ceres.

バッカスよ、汝の角より甘き葡萄を垂れ下げて来れ、また、ケレスよ、額に麦の穂を巻きたまえ、

luce sacra requiescat humus, requiescat arator,    5
 et grave suspenso vomere cesset opus.

今日のこの聖なる日には、大地と農夫は休むがよい、鋤は壁に掛けて辛い仕事はやめるがよい

solvite vincla jugis: nunc ad praesepia debent
 plena coronato stare boves capite.

牛のくびきの紐を解いてやれ。今や牛たちは頭に花輪をつけて一杯の飼い葉桶の前に立たせてやれ

omnia sint operata deo: non audeat ulla
 lanificam pensis imposuisse manum.    10

全てを神に捧げよ。女たちは糸を紡ぐ手を羊毛の中に置くのをやめよ

vos quoque abesse procul jubeo, discedat ab aris,
 cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.

昨夜ビーナスの喜びに浸った君たちは、祭壇から離れて、ここから遠く去ることを僕は命じる。

casta placent superis: pura cum veste venite
 et manibus puris sumite fontis aquam.

神々は純潔を喜びたまう。君たちは汚れのない衣で来て、清らかな手で泉の水を汲め

cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras    15
 vinctaque post olea candida turba comas.

見よ、聖なる子羊が輝ける祭壇に向かい、その後をオリーブの枝で髪を結った白衣の群衆が進む

di patrii, purgarnus agros, purgamus agrestes:
 vos mala de nostris pellite limitibus,

僕たちは畑を清め、農夫たちを清めるから、先祖伝来の神々よ、汝らは僕たちの境界から災いを払いのけて、

neu seges eludat messem fallacibus herbis,
 neu timeat celeres tardior agna lupos.    20

畑の種子が実のない芽で収穫の期待を裏切ることなく、のろまの子羊が足の速い狼の恐怖にさらされことがないようにして欲しい

tunc nitidus plenis confisus rusticus agris
 ingeret ardenti grandia ligna foco,

そうすれば、元気な農夫が豊かな実りを信じて、燃え盛る炉に沢山の薪をくべるだろうし

turbaque vernarum, saturi bona signa coloni,
 ludet et ex virgis extruet ante casas.

農夫の裕福さをまさに表す屋敷の召使いたちの一団が炉の前で戯れて、木の枝で小屋を建てるだろう

eventura precor: viden ut felicibus extis    25
 significet placidos nuntia fibra deos?

僕の祈りは聞き入れられる。幸先よき内臓の予兆を示す肝臓が、神々が嘉(よみ)したまえることを教えているのが見えないのか

nunc mihi fumosos veteris proferte Falernos
 consulis et Chio solvite vincla cado.

今こそ僕のために、昔の執政官の年のいぶされたファレルノの葡萄酒をよこせ、そしてキオスの壺の封を解け

vina diem celebrent: non festa luce madere
 est rubor, errantes et male ferre pedes.    30

葡萄酒で今日のこの日を祝うのだ。祭りの日には酩酊するのも、千鳥足で歩くのも恥ではない

sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat,
 nomen et absentis singula verba sonent.

だが、「メッサッラの健康を祈って」と各々が乾杯して、言葉の端々にこの場にいない人の名前を響かせよう

gentis Aquitanae celeber Messalla triumphis
 et magna intonsis gloria victor avis,

アクィタニア族に対する勝利で名高きメッサラよ、あなたの髭もじゃの先祖に偉大な栄光をもたらした勝利者よ

huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro    35
 redditur agricolis gratia caelitibus.

あなたはここに来て、僕が田畑の神に感謝の歌を捧げる間、僕に霊感を与えてほしい

rura cano rurisque deos. his vita magistris
 desuevit querna pellere glande famem:

僕は田舎と田舎の神々を歌う。この神々の教えによって人々は樫の木のどんぐりで餓えをしのぐことを止めたのだ

illi compositis primum docuere tigillis
 exiguam viridi fronde operire domum:    40

神々は最初に木材を組み立てて小さな家を作り、青々した葉で覆うことを人間に教えた

illi etiam tauros primi docuisse feruntur
 servitium et plaustro supposuisse rotam.

神々が最初に人間に隷属することを牛に教え、荷台の下に車輪を付けたという

tum victus abiere feri, tum consita pomus,
 tum bibit irriguas fertilis hortus aquas,

それから、野蛮な生き方は終わって、フルーツの木が植えられ、肥沃な果樹園は灌漑された水を吸い上げ、

aurea tum pressos pedibus dedit uva liquores    45
 mixtaque securo est sobria lympha mero.

それから、金色の葡萄は足で踏まれて葡萄汁を出し、しらふの清水が憂いを払う酒と混ぜ合わされた

rura ferunt messes, calidi cum sideris aestu
 deponit flavas annua terra comas.

夏の空の熱さのなか毎年大地の金髪が刈られる時、田舎から収穫がもたらされる

rure levis verno flores apis ingerit alveo,
 compleat ut dulci sedula melle favos.    50

春の田舎では軽快に飛ぶ蜂が花を巣に集めて、せっせと甘い蜜でその巣を満たす

agricola assiduo primum satiatus aratro
 cantavit certo rustica verba pede

忙しい畑仕事に疲れた農夫は、初めて確かな調子で田舎言葉の歌を歌った

et satur arenti primum est modulatus avena
 carmen, ut ornatos diceret ante deos,

そして腹を満たした彼は、神の像に飾り付けをしてその前で歌うために、初めて乾いた葦笛で歌を奏でた

agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti    55
 primus inexperta duxit ab arte choros.

そしてバッカスよ、農夫は初めて赤い鉛丹で化粧して未熟な芸で歌舞隊を導いた

huic datus a pleno memorabile munus ovili
 dux pecoris curtas auxerat hircus opes.

この彼に羊でいっぱいの小屋から記念に贈られた群れのリーダーの雄山羊は、彼の貧しい富を増やした。

rure puer verno primum de flore coronam
 fecit et antiquis imposuit Laribus.    60

畑では少年が初めて春の花から花輪を作り、古い道祖神に冠らせた

rure etiam teneris curam exhibitura puellis
 molle gerit tergo lucida vellus ovis.

さらに野の羊が柔らかい羊毛をまとって背中を光らせて、か弱い乙女たちに苦労の種をつくる

hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque,
 fusus et apposito pollice versat opus:

ここからまた女性の仕事が生まれ、一日の羊毛の割当てと糸巻き棒が生まれて、親指でひねって糸が巻かれる

atque aliqua assidue textrix operata Minervae    65
 cantat, et a pulso tela sonat latere(>later).

それから機織り娘がせっせとミネルウァのために働きながら歌を歌い、陶器の錘(おもり)が跳ねると機織り機が音を立てる

ipse quoque inter agros interque armenta Cupido
 natus et indomitas dicitur inter equas.

キューピッド(欲望)も、畑と家畜たちと奔放な雌馬の間で生まれたと言われている

illic indocto primum se exercuit arcu:
 ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!    70

そこでキューピッドは誰にも教わらずに初めて弓の練習をした。ああ、それが今では何と熟練した腕を持っていることか

nec pecudes, velut ante, petit: fixisse puellas
 gestit et audaces perdomuisse viros.

だがキューピッドは以前のように家畜を狙わず、娘たちの心を射抜いたり勇敢な男たちを倒したりしてはしゃいでいる

hic juveni detraxit opes, hic dicere jussit
 limen ad iratae verba pudenda senem:

キューピッドは若者の富を失わせ、老人に怒った女性の家の戸口で恥ずかしい言葉を言わせた

hoc duce custodes furtim transgressa jacentes    75
 ad juvenem tenebris sola puella venit

娘はキューピッドに導かれて、寝ている門番をこっそり跨いで暗闇の中を一人で若者のもとを訪れる

et pedibus praetemptat iter suspensa timore,
 explorat caecas cui manus ante vias.

彼女は不安におののきながら手と足で真っ暗な道を探りながら進み

a miseri, quos hic graviter deus urget! at ille
 felix, cui placidus leniter afflat Amor.    80

ああ、キューピッドがつらく当たる人たちは不幸だが、穏やかに優しく息を吹きかける人は幸せ者だ

sancte, veni dapibus festis, sed pone sagittas
 et procul ardentes hinc precor abde faces.

聖なる神よ、汝も祭りの宴に来れ、だが矢と燃え盛る松明は、お願いだから、ここから離れたところに片付けたまえ

vos celebrem cantate deum pecorique vocate
 voce: palam pecori, clam sibi quisque vocet.

君たちは名高い神(キューピッド)を讃えよ、そして彼を声高に家畜のために呼びよせよ。家畜のためには声高に、自分のためにはこっそりと呼べばいい

aut etiam sibi quisque palam: nam turba jocosa    85
 obstrepit et Phrygio tibia curva sono.

あるいは自分のためにも声高に呼べばいい。なぜなら陽気な騒ぎ声と曲がった笛のプリュギアの音楽が祈りの声をかき消してくれるから

ludite: jam Nox jungit equos, currumque sequuntur
 matris lascivo sidera fulva choro,

だから楽しみたまえ。今や夜は馬たちを馬車につなぎ、輝く星は母の車を奔放な群れとなってあとを追う

postque venit tacitus furvis circumdatus alis
 Somnus et incerto Somnia nigra pede.    90

そしてその後から、黒い羽に覆われた静かな眠りと、黒い夢が不確かな調子でやって来る





II

コルヌトゥスの誕生日に寄せて

Dicamus bona verba: venit Natalis ad aras:
 quisquis ades, lingua, vir mulierque, fave.

僕は吉祥の言葉を語ろう。誕生日の守護神が祭壇にやって来る。ここにいる者は皆、男も女も口を慎め

urantur pia tura focis, urantur odores
 quos tener e terra divite mittit Arabs.

祭壇で神聖な香を焚け。軟弱なアラビアが肥沃な大地から送りだした香料を焚け

ipse suos Genius adsit visurus honores,    5
 cui decorent sanctas mollia serta comas.

守護神は自分のお供えを自ら見るために訪れよ。その聖なる髪に柔らかい花輪を飾れ

illius puro destillent tempora nardo,
 atque satur libo sit madeatque mero,

守護神のこめかみから混じりけない甘松油をたらせ。そしてお供え菓子に満腹して、生の酒に酔え

annuat et, Cornute, tibi, quodcumque rogabis.
 en age (quid cessas? annuit ille) roga.    10

コルヌートゥスよ、君の願いは守護神が叶えてくれる。さあ、君は何をためらっている。彼は頷いているのだから、お願いしたまえ

auguror, uxoris fidos optabis amores:
 jam reor hoc ipsos edidicisse deos.

妻の真実の愛を君は願うと僕は予言する。今頃はもう神はこのことをご存知だと僕は思う

nec tibi malueris, totum quaecumque per orbem
 fortis arat valido rusticus arva bove,

君の願いは、逞しい農夫ががっしりした牛で耕す世界中の全ての農地ではない

nec tibi, gemmarum quidquid felicibus Indis    15
 nascitur, Eoi qua maris unda rubet.

また、豊かなインド人のために、赤い波の東方の海が生み出す全ての真珠でもない

vota cadunt: Viden ut strepitantibus advolet alis
 flavaque conjugio vincula portet Amor,

君の願いはすでにかなった。見よ、キューピッドが翼を羽ばたかせて飛んで来て、君の妻に黄金の絆をもたらした

vincula quae maneant semper dum tarda senectus
 inducat rugas inficiatque comas?    20

その絆は、足を引きずる老年が顔に皺を作り、髪の毛の色を白くする時まで永遠に続くだろう

hic veniat Natalis avis prolemque ministret,
 ludat et ante tuos turba novella pedes.

誕生日の守護神がここに来て、君が老いたときに孫を授け給え、そして君の足もとで子供たちが戯(たわむ)れますように





III

恋人ネメシスは田舎へ行ってしまった

Rura meam, Cornute, tenent villaeque puellam:
 ferreus est, heu heu, quisquis in urbe manet.

コルヌートゥスよ、田舎の別荘が僕の彼女を引き留めている。ああ、こんな時に都に留まっていられる男は冷血漢だ

ipsa Venus latos jam nunc migravit in agros,
 verbaque aratoris rustica discit Amor.

今やもうビーナス自らが広々とした田舎に移り住んでしまった。そしてキューピッドは農夫の田舎言葉を学んでいる

o ego, cum aspicerem dominam, quam fortiter illic    5
 versarem valido pingue bidente solum

ああ、僕だって、彼女の姿を目に出来たなら、どれほど勇敢にそこで肥沃な土地を頑丈な鍬で耕しただろうか

agricolaeque modo curvum sectarer aratrum,
 dum subigunt steriles arva serenda boves!

そして農夫のするように、種を蒔くために不毛な牛が畑を掘り返す時に、曲がった鋤(すき)のあとを追いかけるだろう

nec quererer quod sol graciles exureret artus,
 laederet et teneras pussula rupta manus.    10

そして、僕の華奢な手脚が日焼けして、水ぶくれが破れても、細い手が痛いと不満を言ったりしないだろう

pavit et Admeti tauros formosus Apollo,
 nec cithara intonsae profueruntve comae,

美しいアポロンもアドメトスの牛の世話をした、そのキタラも長髪も心を射止める役には立たず

nec potuit curas sanare salubribus herbis:
 quidquid erat medicae vicerat artis amor.

薬草で恋患いを治すことはできなかった。どんな医術を使っても、恋には勝てなかった

ipse deus solitus stabulis expellere vaccas    15
   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

神アポロンが自ら牛舎から雌牛たちを連れ出して………………………………………………

et miscere novo docuisse coagula lacte,
 lacteus et mixtis obriguisse liquor.

新しい牛乳に凝乳酵素を混ぜることを教え、掻き回すと牛乳の液体が凝固したと

tunc fiscella levi detexta est vimine junci,
 raraque per nexus est via facta sero.    20

それから、細いイグサで篭が編まれて、その狭い網目から乳清の通り道が作られた

o quotiens illo vitulum gestante per agros
 dicitur occurrens erubuisse soror!

ああ、彼の妹(ディアナ)は彼が子牛を抱いて畑を通って行くのに出会って何度顔をあからめたことだろう

o quotiens ausae, caneret dum valle sub alta,
 rumpere mugitu carmina docta boves!

ああ、彼が谷底で歌う時、その巧みな歌を雌牛たちが何度大胆にも鳴き声でさえぎったことか

saepe duces trepidis petiere oracula rebus,
 venit et a templis irrita turba domum:

将軍たちは危険な時に何度もアポロンの神託を求めてやって来たが、一行は神殿から手ぶらで家に帰った

saepe horrere sacros doluit Latona capillos,    25
 quos admirata est ipsa noverca prius.

ラトナは息子の聖なる髪の乱れを悲しんだ。その髪は以前彼の継母が褒めたもの

quisquis inornatumque caput crinesque solutos
 aspiceret, Phoebi quaereret ille comam.    30

ポイボスの頭を飾らず髪も結わない姿を見た人はみな、いつもの髪型でないことに気付いただろう

Delos ubi nunc, Phoebe, tua est, ubi Delphica Pytho?
 nempe Amor in parva te jubet esse casa.

ポイボスよ、汝のデーロス島は今どこにある。デルフィのピュトーはどこにある。恋は汝を狭い小屋に住ませている。

felices olim, Veneri cum fertur aperte
 servire aeternos non puduisse deos.

永久(とわ)にまします神々があからさまに恋の奴隷になることを恥じなかったと言われる昔の時代の人たちは幸せだった

fabula nunc ille est: sed cui sua cura puella est,    35
 fabula sit mavult quam sine amore deus.

それが今では語りぐさ。しかし、恋を失なうぐらいなら、女を恋する神として語りぐさになるほうを彼は選んだ

at tu, quisquis is es, cui tristi fronte Cupido
 imperat ut nostra(奪) sint tua castra domo

だが、厳しい目つきのキューピッドに、僕に代わって恋の戦いをせよと命じられた君は(金持ちに彼女を取られないように気をつけろ)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ferrea non venerem sed praedam saecula laudant:
 praeda tamen multis est operata malis.

この鉄の時代にはビーナスではなく略奪品が物を言う。しかしながら、略奪品を手に入れるためには多くの災難が伴うもの

praeda feras acies cinxit discordibus armis:    40
 hinc cruor, hinc caedes mors propiorque venit.

略奪のために野蛮な軍隊は内戦にまで手の伸ばす。こうして流血と殺戮が生まれ、死が前より早くやって来る

praeda vago jussit geminare pericula ponto,
 bellica cum dubiis rostra dedit ratibus.

略奪のために、人々は危うい船に鉄の嘴(くちばし)を取り付けて、危険な荒海をさらに危険な場所にした

praedator cupit immensos obsidere campos,    45
 ut multa innumera jugera pascat ove:

略奪者は、何町もの土地で無数の羊を放牧するために、広大な平原を手に入れようとする

cui lapis externus curae est, urbisque tumultu
 portatur validis mille columna jugis,

また略奪の欲望は外国の大理石にまでおよび、騒がしい都の中を多くの丈夫な荷車で一本の柱が運ばれる

claudit et indomitum moles mare, lentus ut intra
 neglegat hibernas piscis adesse minas.    50

また御し難い海を堤防で区切って、その中で魚は悠々として嵐の脅威が迫るのを忘れる

at mihi laeta trahant Samiae convivia testae
 fictaque Cumana lubrica terra rota.

だが、僕の楽しい宴では、サモスの陶器と、クマエの粘土からろくろで作った土器を使えばよい

heu heu divitibus video gaudere puellas:
 jam veniant praedae, si Venus optat opes:

ああ、それなのに、悲しいことには、女たちが金持ちを大歓迎するのを僕は見ている。ビーナスが富を望むと言うのなら、さあ略奪品を持ってくるがいい 

ut mea luxuria Nemesis fluat utque per urbem    55
 incedat donis conspicienda meis.

僕のネメシスも装飾品に身を包んで、僕の贈り物を見せびらかして町中を歩けばいい

illa gerat vestes tenues, quas femina Coa
 texuit, auratas disposuitque vias:

またコースの女性が織って金のストライプを配した薄い衣を纏えばいい

illi sint comites fusci, quos India torret
 Solis et admotis inficit ignis equis:
    60

太陽が近くを通ってその火に焼かれて色付いたインドの色黒の侍女たちが彼女に付き添えばいい

illi selectos certent praebere colores
 Africa puniceum purpureumque Tyros.

アフリカとテュロスが競って選り抜きの染料を彼女に与えるといい。アフリカは真紅の、テュロスは紫の染料を

nota loquor: regnum ipse tenet, quem saepe coegit
 barbara gypsatos ferre catasta pedes.

これは誰でも知っていることだが、何度も異国の展示台で足にチョークを塗ってさらし者になっていた奴隷が彼女の玉座を占めている

at tibi dura seges, Nemesim quae abducis ab urbe,    65
 persolvat nulla semina certa fide(in no way ).

だが、ネメシスよ、お前を都から連れ出したつれない耕地は、決してお前に穀物をもたらすことがないといい

et tu, Bacche tener, jucundae consitor uvae,
 tu quoque devotos, Bacche, relinque lacus.

そして、汝、うら若きバッカスよ、喜びをもたらす葡萄園の主よ、汝もまた、呪わしい葡萄桶を見捨てるがいい

haud impune licet formosas tristibus agris
 abdere: non tanti sunt tua musta, pater.    70

美しい女を退屈な畑へ連れ去って罰を免れることはない。父なるバッカスよ、汝のブドウの採り入れはそれほどの価値はない

o valeant fruges, ne sint modo rure puellae:
 glans alat et prisco more bibantur aquae.

ああ、畑の実りなどなくなってしまえ、そうすれば女たちは田舎からいなくなる。人々はどんぐりの実を食べればいいし、昔のように水を飲んでいればいい

glans alvit veteres, et passim semper amarunt:
 quid nocuit sulcos non habuisse satos?

昔の人たちどんぐりの実を食べていたが、いつも至る所で愛し合っていた。田んぼに種をまかないことでどんな悪いことがあったのか

tum, quibus aspirabat Amor, praebebat aperte    75
 mitis in umbrosa gaudia valle Venus.

昔は、キューピッドが息を吹き掛けた人には、谷の木陰で優しいビーナスの楽みをあからさまに味わった

nullus erat custos, nulla exclusura dolentes
 janua: si fas est, mos precor ille redi.

娘に見張りはいなかったし、男を閉め出して悲しませる扉もなかった。できることなら、昔の習慣が戻ってほしい

   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
 horrida villosa corpora veste tegant.    80

…………………………………………………………そして、垢抜けしない体に粗野な服をまとえばよい

nunc si clausa mea est, si copia rara videndi,
 heu miserum, laxam quid juvat esse togam?

ところが、もしも、ああ、惨めなことに、僕の彼女が閉じ込められて、彼女を滅多に見られないなら、ゆったりとした都会の服が何になる

ducite: ad imperium dominae sulcabimus agros:
 non ego me vinclis verberibusque nego.

僕を連れ去ってくれ。彼女の言いなりになって、僕も畑を耕そう、僕は足枷も鞭(むち)も厭わない





IV

女は欲張り

Hic mihi servitium video dominamque paratam:
 jam mihi, libertas illa paterna, vale.

かくして僕は自分に隷属と女主人が待っているのを知る。いまや、父祖より受け継がれた僕の自由にお別れだ

servitium sed triste datur, teneorque catenis,
 et numquam misero vincla remittit Amor,

しかもその隷属は過酷なもので、僕は鎖で繋がれている。恋の神は哀れな僕の鎖をけっして解こうとしない

et seu quid merui seu nil peccavimus, urit.    5
 uror, io, remove, saeva puella, faces.

そして僕が悪い事をしようがしまいが、恋の神は僕を火あぶりにする。熱い熱い、ああ、残酷な女よその松明をのけてくれ

o ego ne possim tales sentire dolores,
 quam mallem in gelidis montibus esse lapis,

ああ、こんな苦しみを受けずに済むのなら、凍える山の中の石になるほうがましだ

stare vel insanis cautes obnoxia ventis,
 naufraga quam vasti tunderet unda maris!    10

あるいは、吹きすさぶ風にさらされる岩になって立ち、荒海の舟を襲う波に打たれるほうがましだ

nunc et amara dies et noctis amarior umbra est:
 omnia nam tristi tempora felle madent.

今や、毎日が苦々しく、夜の闇はもっと苦い。なぜなら、あらゆる瞬間が苦々しい胆汁に濡れているからだ

nec prosunt elegi nec carminis auctor Apollo:
 illa cava pretium flagitat usque manu.

今やエレゲイアの詩も、歌を作るアポロンも助けてくれない。彼女はすぼめた手で、いつもお金の支払いを要求するのだ

ite procul, Musae, si non prodestis amanti:    15
 non ego vos, ut sint bella canenda, colo,

ミューズたちよ、もし汝らが恋する者を助けないなら、どこへでも去ればいい。僕は戦いを歌うために汝らを崇拝しているのではない

nec refero Solisque vias et qualis, ubi orbem
 complevit, versis Luna recurrit equis.

僕は太陽の進路のことは歌わないし、月が満ちた後に馬を返して帰ることも歌いはしない

ad dominam faciles aditus per carmina quaero:
 ite procul, Musae, si nihil ista valent.    20

僕がこの歌で実現したいのは難なく彼女に近づくことだ。もしこの歌が何の効果もないのなら、ミューズよ、どこへでも去るがいい

at mihi per caedem et facinus sunt dona paranda,
 ne jaceam clausam flebilis ante domum:

そして、閉ざされた家の前に泣きながらひざまずかないために、僕は人殺しと犯罪によって、贈り物を用意せねばなるまい

aut rapiam suspensa sacris insignia fanis:
 sed Venus ante alios est violanda mihi.

あるいは、神聖な社を飾る品々を略奪せねばなるまい。そしてビーナスこそは他の神々より先に、僕の手で侵さねばなるまい

illa malum facinus suadet dominamque rapacem    25
 dat mihi: sacrilegas sentiat illa manus.

この女神が悪事をそそのかし、この女神が僕に欲深い彼女を連れてきた。だから、この女神が聖物略奪の暴力を受ければよい

o pereat quicumque legit viridesque smaragdos
 et niveam Tyrio murice tingit ovem.

ああ、緑のエメラルドを集めたり、雪のように白い羊毛をテュロスの紫色に染める奴は滅びるがよい、

addit avaritiae causas et Coa puellis
 vestis et e Rubro lucida concha mari.    30

コースの衣と、アラビアの海でとれた輝く真珠が、女たちに貪欲の原因を与えたのだ

haec fecere malas: hinc clavim janua sensit
 et coepit custos liminis esse canis.

これが女性を堕落させた。これが、扉に閂がかけられ、犬が敷居の番をするもとになった

sed pretium si grande feras, custodia victa est
 nec prohibent claves et canis ipse tacet.

しかし、大金さえ持って行けば、見張りを打ち負かして、鍵にも邪魔されず、犬さえも黙らせることができるのだ

heu quicumque dedit formam caelestis avarae,    35
 quale bonum multis attulit ille malis!

ああ、美しい姿を貪欲な女に与えた神は、何と善い物を悪人たちに加えたのか

hinc fletus rixaeque sonant, haec denique causa
 fecit ut infamis nunc deus erret Amor.

このために悲しみと怒りの声が鳴り響いて、恋の神が悪名高くさまようようになったのだ

at tibi, quae pretio victos excludis amantes,
 eripiant partas ventus et ignis opes:    40

金の力に負けた恋人たちを君が閉め出すのなら、君が手に入れた富を風と火が奪い取ればよい

quin tua tunc juvenes spectent incendia laeti,
 nec quisquam flammae sedulus addat aquam.

それどころか、その時には、若者たちは君の家の火事を見て喜べばよい、そして誰も炎に水をせっせとかけたりせぬがよい

seu veniet tibi mors, nec erit qui lugeat ullus
 nec qui det maestas munus in exsequias.

もし君が死んでも、悲しむ男はいないだろうし、悼ましい葬儀にお供えを出す男もいないだろう

at bona quae nec avara fuit, centum licet annos    45
 vixerit, ardentem flebitur ante rogum:

だが、貪欲でなかった善良な女は、たとえ百歳で死んだとしても、燃える薪の前で泣いてもらえるだろう

atque aliquis senior veteres veneratus amores
 annua constructo serta dabit tumulo

そして昔の恋を大切にする老人が、墓を作って花束を毎年供えるだろう

et 'bene' discedens dicet 'placideque quiescas,
 terraque securae sit super ossa levis.'    50

そして彼は立ち去り際に「安らかに休み給え、君の眠れる遺骨の上に土が軽くあらんことを」と言うだろう

vera quidem moneo, sed prosunt quid mihi vera?
 illius est nobis lege colendus amor.

僕のこの忠告は真実だが、真実が僕に何の役に立つ。僕は彼女の命ずるままに、恋に精を出すだけだ

quin etiam sedes jubeat si vendere avitas,
 ite sub imperium sub titulumque, Lares.

それどころか、もし彼女が父祖ゆかりの住まいを売れと言うなら、わが家の守護神よ、彼女の言いなりに売りに出せ

quidquid habet Circe, quidquid Medea veneni,    55
 quidquid et herbarum Thessala terra gerit,

キルケの毒と、メデアの毒と、テッサリアの地の薬草と

et quod, ubi indomitis gregibus Venus adflat amores,
 hippomanes cupidae stillat ab inguine equae,

ビーナスが放逸な家畜の群れに恋を吹きかけて、盛りのついた雌馬の陰部から滴り落ちる媚薬と

si modo me placido videat Nemesis mea vultu,
 mille alias herbas misceat illa, bibam.    60

ほかの千の薬草を僕のネメシスが混ぜようとも、もし彼女が穏やかな顔で僕に会ってくれさえすれば、僕は飲むだろう





V

メッサリーヌスの任官を祝して

Phoebe, fave: novus ingreditur tua templa sacerdos:
 huc age cum cithara carminibusque veni.

ポイボス(アポロン)よ、お聞きください。新しい司祭メッサリーヌスが汝の社に入ります。さあこちらへ、キタラと歌を携えて来りたまえ

nunc te vocales impellere pollice chordas,
 nunc precor ad laudes flectere verba meas.

今こそ、汝、美しい響きの弦を指で弾いて、僕の讃歌のために言葉に伴奏をつけてほしい

ipse triumphali devinctus tempora lauro,    5
 dum cumulant aras, ad tua sacra veni.

人々が祭壇にお供えを積みあげる間、額(ひたい)に勝利の月桂樹を巻いて、汝、自らの聖所に来たりたまえ

sed nitidus pulcherque veni: nunc indue vestem
 sepositam, longas nunc bene pecte comas,

だが、輝かしくまた麗しくして現れたまえ。今こそ、取っておきの衣をまといて、長い髪をよく梳かして来たりたまえ

qualem te memorant Saturno rege fugato
 victori laudes concinuisse Jovi.    10

ちょうど、サターンが王座から追われた時、勝者ジュピターに讃歌を歌ったと人々が伝える時のように

tu procul eventura vides, tibi deditus augur
 scit bene quid fati provida cantet avis;

汝は来るべき将来を遠くから見て、汝に献身する鳥占い師は、未来を告げる鳥がいかなる運命を歌うかをよく知っている

tuque regis sortes, per te praesentit haruspex,
 lubrica signavit cum deus exta notis;

また汝は籤(くじ)を司り、きらめく内臓に神が兆しを与える時、汝に代わりて内臓占い師が未来を知る

te duce Romanos numquam frustrata Sibylla,    15
 abdita quae senis fata canit pedibus.

汝に導きかれて、隠れた運命を六脚の歌にて歌うシビュラの巫女は決してローマ人に嘘をつかなかった

Phoebe, sacras Messalinum sine tangere chartas
 vatis, et ipse precor quid canat illa doce.

ポイボスよ、シビュラの予言書に触れることをメッサリーヌスに許したまえ、そして予言書の歌の意味を彼に自ら教えたまえ

haec dedit Aeneae sortes, postquam ille parentem
 dicitur et raptos sustinuisse Lare:    20

シビュラの巫女がアエネアスに運命を告げたのは、アエネアスが家の守護神と父を救い出した時だった

(nec fore credebat Romam, cum maestus ab alto
 Ilion ardentes respiceretque deos.

(悲しみに暮れた彼が海から振り返ってイリオスとその神々とが燃える姿を眺めた時には、ローマが興ることは思いもよらなかった

Romulus aeternae nondum formaverat urbis
 moenia, consorti non habitanda Remo;

(ロムスルはまだ永遠の都の弟レムスは住むことがない城壁を作ってはいなかった

sed tunc pascebant herbosa Palatia vaccae    25
 et stabant humiles in Jovis arce casae.

(その頃は草茂るパラティウムの丘で雌牛たちが草を食み、ジュピターの砦には粗末な家が立っていた

lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae
 et facta agresti lignea falce Pales,

(そこではパーンの神は乳に濡れて樫の木蔭に立っており、農具の鎌をもったパレース女神の像は木でできていた

pendebatque vagi pastoris in arbore votum,
 garrula silvestri fistula sacra deo,    30

(また、おしゃべりな葦笛はさまよう羊飼いの満願成就の品として森の神に捧げられて木にぶら下がっていた

fistula cui semper decrescit harundinis ordo:
 nam calamus cera jungitur usque minor.

(その葦笛は葦が順に並んで短くなっていき、茎が短い方へ蝋で接着されている

at qua Velabri regio patet, ire solebat
 exiguus pulsa per vada linter aqua.

(ウェラブルムの地域が広がっている所は、いつも小舟が水をかいて浅瀬を行き交い

illa saepe gregis diti placitura magistro    35
 ad juvenem festa est vecta puella die,

(そこではしばしば乙女が祭りの日に、若い金持ちの牧場主を楽しませるために、彼のところに船で向かう

cum qua fecundi redierunt munera ruris,
 caseus et niveae candidus agnus ovis.)

(彼女は一緒に、チーズと雪のような雌羊が生んだ純白な子羊という、実り豊かな田舎の贈り物をもたらす)

'Impiger Aenea, volitantis frater Amoris,
 Troica qui profugis sacra vehis ratibus,    40

「疲れを知らぬアエネアスよ、飛び回るキューピッドの兄弟よ、あなたは逃れる舟でトロイの聖物を運んでいる

jam tibi Laurentes assignat Juppiter agros,
 jam vocat errantes hospita terra Lares.

今あなたにジュピターはラウレントゥムの地をゆだね、その地はあなたを歓待して、さまよっている守護神を招き入れる

illic sanctus eris cum te veneranda Numici
 unda deum caelo miserit indigetem.

ヌミキウスの聖なる流れがあなたをローマの神として天へ送ったとき、あなたはこの地で神格化されるだろう

ecce super fessas volitat Victoria puppes;    45
 tandem ad Troianos diva superba venit.

見よ、疲れ切った船尾の上を勝利の女神が飛び回る、遂にトロヤ人(アエネアス)に誇り高き勝利の女神がやって来る

ecce mihi lucent Rutulis incendia castris:
 jam tibi praedico, barbare Turne, necem.

私にはルトゥリー人の陣営に火の手が上がるのが見える。残忍なトゥルヌスよ、私は今お前の死を予言する

ante oculos Laurens castrum murusque Lavini est
 Albaque ab Ascanio condita Longa duce.    50

私の目には、ラウレントゥムの要塞と、ラウィニウムの城壁と、アスカニウス(アエネアスの子)が指導して建設するアルバ・ロンガが見える

te quoque jam video, Marti placitura sacerdos
 Ilia, Vestales deseruisse focos,

私の目には、マルスに愛される定めの女司祭イリア(レア・シルヴィア、ロムルスの母)よ、お前がウェスタの炉を後にするのが見える(処女でなくなる)

concubitusque tuos furtim vittasque jacentes
 et cupidi ad ripas arma relicta dei.

そしてお前が密かに神と結ばれて、帯紐が地面に落ちて、恋に逸る神が武器を岸辺に放置しているのが見える

carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas    55
 dum licet: hic magnae jam locus urbis erit.

牛たちは今のうちに七つの丘で牧草を食め。ここはそのうち大きな都の場所になる

Roma, tuum nomen terris fatale regendis,
 qua sua de caelo prospicit arva Ceres,

ローマよ、お前の国民は神ケレスが空の上から見渡すかぎりの自分の大地を支配する運命にある

quaque patent ortus et qua fluitantibus undis
 Solis anhelantes abluit amnis equos.    60

夜明けの門が開くところから、太陽の息切れした馬たちを大海のたゆたう波で洗うところまで広がる大地を

Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet
 vos bene tam longa consuluisse via.

その時トロイは新しい自分の姿に見とれるだろう。そして、あなたはこんなに遠くまで来てトロイのために尽くしてくれたと言うだろう

vera cano: sic usque sacras innoxia laurus
 vescar, et aeternum sit mihi virginitas.'

私のこの歌は真実である。そして、いつまでも私は聖なる月桂樹の葉を口にしても害はなく、私の処女性は永久に保たれますように」

haec cecinit vates et te sibi, Phoebe, vocavit,    65
 jactavit fusas et caput ante comas.---

このように予言者は歌って、ポイボスよ、汝の名を呼んで、乱れた髪を頭の前に投げ出した

quidquid Amalthea, quidquid Marpesia dixit
 Herophile, Phyto Graia quod admonuit,

アマルテアと、マルペッソスのヘロピレが語ったいかなることも、またギリシアのピュトーが忠告したいかなることも

quaeque Aniena sacras Tiburs per flumina sortes
 portarat sicco pertuleratque sinu---    70

ティーブルの巫女がアニオの流れを通って運び、乾いた懐の中からもたらしたいかなる運命も

(hae fore dixerunt belli mala signa cometen,
 multus ut in terras deplueretque lapis.

(彼女たちは彗星がこの戦いの凶兆となり、多くの石が大地に降り注ぐだろうと語った

atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo
 audita et lucos praecinuisse fugam:

(また、ラッパと武具が音をたてるのが空から聞かれ、森が音を立てて敗走を予言し

et simulacra deum lacrimas fudisse tepentes    77
 fataque vocales praemonuisse boves    78

(神々の像が暖かい涙を流し、牛たちがしゃべって運命を予言したと言われる

ipsum etiam Solem defectum lumine vidit    75
 jungere pallentes nubilus annus equos:    76

(太陽さえ光を失い、雲に覆われたその年には、太陽が青ざめた馬をつないだのが見られた)

haec fuerant olim: sed tu jam mitis, Apollo,
 prodigia indomitis merge sub aequoribus,    80

これらはかつて起こったこと、だが今は心優しいアポロンよ、汝は不吉な兆しを逆巻く海の下に沈めたまえ

et succensa sacris crepitet bene laurea flammis,
 omine quo felix et sacer annus erit.

そして月桂樹は聖なる炎で燃えて幸先の良くぱちぱちと音を立てるなら、今年は幸多く聖なる年になるだろう

laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni;
 distendet spicis horrea plena Ceres,

月桂樹が良い前兆を与えたなら、農夫たちよ、喜ぶがよい。ケレスはお前たちの穀倉を麦の穂で満たすだろう

oblitus et musto feriet pede rusticus uvas,    85
 dolia dum magni deficiantque lacus:

また、農夫は葡萄の汁にまみれながら、瓶と桶が不足するまで足で葡萄を踏みしだき

ac madidus baccho sua festa Palilia pastor
 concinet: a stabulis tunc procul este lupi.

また羊飼いは酒に酔って、パレースの祭を讃える歌をうたうだろう。その時には、狼どもよ、お前たちは家畜小屋から遠く離れよ

ille levis stipulae sollemnis potus acervos
 accendet, flammas transilietque sacras.    90

酒を飲んだ羊飼いは、型どおりに積んだ軽微なわらの山に火をつけて、聖なる炎を飛び越えるだろう

et fetus matrona dabit, natusque parenti
 oscula comprensis auribus eripiet,

そして妻は子供を産むだろう、そして幼子は父親の耳をつかんで口づけを奪うだろう

nec taedebit avum parvo advigilare nepoti
 balbaque cum puero dicere verba senem.

また年老いた祖父は小さな孫の子守りをして、幼子と赤ちゃん言葉で話すのを嫌がらないだろう

tunc operata deo pubes discumbet in herba,    95
 arboris antiquae qua levis umbra cadit,

それから、神の儀式を終えた人々は、古い木が蔭を差す草の上に寝そべるか

aut e veste sua tendent umbracula sertis
 vincta, coronatus stabit et ipse calix.

あるいは、自分の衣類で作った日除けを張って花輪を結び、花で飾った盃が置かれるだろう

at sibi quisque dapes et festas exstruet alte
 caespitibus mensas caespitibusque torum.    100

それからそれぞれが宴の準備をして、芝土で祭りのために高い食卓とベンチをしつらえるだろう

ingeret hic potus juvenis maledicta puellae,
 postmodo quae votis irrita facta velit:

そこで若者は酔って乙女に悪口を浴びせて、その後、無かったことにしたいと祈るだろう

nam ferus ille suae plorabit sobrius idem
 et se jurabit mente fuisse mala.

というのは、いまは恋人に対して勇ましいその男もしらふになれば涙を流して、自分は正気を失くしていたと誓って言うだろう

pace tua pereant arcus pereantque sagittae,    105
 Phoebe, modo in terris erret inermis Amor.

ポイボスよ、汝の許しのもとに、弓と矢がこの世から無くなればいい、そうして恋の神は丸腰で地上をさまよばいい

ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido,
 heu heu quam multis ars dedit ista malum!

それは素晴らしい技だが、キューピッドが弓矢を持ってからは、ああ、その技がいかに多くの人々に災いもたらしたことだろう

et mihi praecipue, jaceo cum saucius annum
 et faveo morbo cum juvat ipse dolor    110

とりわけ僕にはそうだった。僕は傷ついて長いこと倒れている、そして僕はこの痛みを楽しんでいるので、この恋の病が気に入っている

usque cano Nemesim, sine qua versus mihi nullus
 verba potest justos aut reperire pedes.

僕はこれからもネメシスを歌い続けよう、彼女なしには僕の詩は言葉を、あるいは正しいリズムを見つけだせないから

at tu, nam divum servat tutela poetas,
 praemoneo, vati parce, puella, sacro,

だが、乙女よ、僕は君に警告する、詩人には神々のご加護があるのだから、聖なる詩人に許してほしい、

ut Messalinum celebrem, cum praemia belli    115
 ante suos currus oppida victa feret,

僕がメッサリーヌスを讃えることを。それは、将来彼が戦利品として征服した町々を戦車の前に掲げて進み(後11年に実現する)、

ipse gerens laurus: lauro devinctus agresti
 miles 'io' magna voce 'triumphe' canet.

彼みずから月桂冠をかぶる時のことだ。また兵士たちは野生の月桂樹を頭に巻いて、大きな声で「凱旋万歳」と歌うだろう

tunc Messalla meus pia det spectacula turbae
 et plaudat curru praetereunte pater.    120

その時、僕の友人で彼の父メッサッラ(後8年死去)は、親子の絆を示す光景を群衆に見せて、息子の車が通り過ぎる時に拍手を送るといい

adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
 sic tua perpetuo sit tibi casta soror.

ポイボス(アポロン)よ、この願いをかなえたまえ。そして、いついつまでも、汝のうるわしき長髪が保たれ、汝の妹神(ディアナ)の純潔が保たれますように





VI

とうの昔に死によって

Castra Macer sequitur: tenero quid fiet Amori?
 sit comes et collo fortiter arma gerat?

マケルは出征する。優しいキューピッドはどうするだろう。いっしょに出征してたくましく首から武器を下げるのだろうか

et seu longa virum terrae via seu vaga ducent
 aequora, cum telis ad latus ire volet?

この遠征がはるかな陸上の道にしろ、逆巻く海路にしろ、彼は矢を持って脇について行くつもりなのか

ure, puer, quaeso, tua qui ferus otia liquit,    5
 atque iterum erronem sub tua signa voca.

お願いだ、若き神よ、乱暴にもお前の平和な暮らしを捨てた男に火を点けてくれ、そして逃亡者をお前の旗印のもとへ呼びもどしくれ

quod si militibus parces, erit hic quoque miles,
 ipse levem galea qui sibi portet aquam.

だがもし兵士たちをお前が見逃すのなら、ここに兵士になる男がもう一人いる、彼は自分で兜に水を入れて軽々と運ぶだろう

castra peto, valeatque Venus valeantque puellae:
 et mihi sunt vires et mihi facta tuba est.    10

僕は陣営へ向かう、さらば、ビーナスよ、さらば、乙女たちよ。僕にも腕力はあるし、僕にも戦陣ラッパが作られている

magna loquor, sed magnifice mihi magna locuto
 excutiunt clausae fortia verba fores.

こうして僕は大口をたたくが、勇ましく大口をたたく僕のたくましい言葉を、閉ざされた扉が叩き落とすのだ

juravi quotiens rediturum ad limina numquam!
 cum bene juravi, pes tamen ipse redit.

何度僕は誓ったことか、二度とこの戸口には戻らないと。だが僕が勇ましく誓っても、足はひとりでに戻って行く

acer Amor, fractas utinam tua tela sagittas,    15
 si licet, extinctas aspiciamque faces!

残酷なキューピッドよ、もし許されるなら、お前の武器の矢が砕けて、松明が消えるのを見たいもの

tu miserum torques, tu me mihi dira precari
 cogis et insana mente nefanda loqui.

お前は惨めな僕を苦しめる、お前は僕に自分を呪わせ、正気を失くさせて忌まわしい言葉を言わせるのだ

jam mala finissem leto, sed credula vitam
 Spes fovet et fore cras semper ait melius.    20

死ねばこの不幸をとっくに終わりできたのだが、信じやすい希望の神が命をつなぎ、明日はもっと良くなるといつも言う

Spes alit agricolas, Spes sulcis credit aratis
 semina quae magno faenore reddat ager:

希望の神が農夫を励まして、耕した畑に種をまけば、畑は大きな利益を返してくれると言う

haec laqueo volucres, haec captat harundine pisces,
 cum tenues hamos abdidit ante cibus:

この神のせいで鳥を輪縄で捕ろうとし、餌で小さな釣り針の前を隠して、魚を竿で捉えようとし、

Spes etiam valida solatur compede vinctum:    25
 crura sonant ferro, sed canit inter opus:

希望の神は強固な足枷で縛られた男を慰め、足にかねの音が鳴っても、仕事の間に彼は歌っている

Spes facilem Nemesim spondet mihi, sed negat illa.
 ei mihi, ne vincas, dura puella, deam.

希望の神はネメシスが従順になると僕に保証するが、彼女は僕を拒んでいる。ああ、冷酷な乙女よ、この神に勝たないでくれ

parce, per immatura tuae precor ossa sororis:
 sic bene sub tenera parva quiescat humo.    30

君の早死した妹の遺骨にかけて、お願いだから僕にやさしくして欲しい。そして、その小さい遺骨が柔らかい土の下で安らかに休めますように

illa mihi sancta est, illius dona sepulcro
 et madefacta meis serta feram lacrimis,

あの子は僕の大切な人だ、僕は彼女のお墓にお供えと、僕の涙で濡れた花輪を捧げるだろう

illius ad tumulum fugiam supplexque sedebo
 et mea cum muto fata querar cinere.

あの子の墓に僕は逃れて、跪いて嘆願して、もの言わぬ灰に向かって自分の運命を嘆くだろう

non feret usque suum te propter flere clientem:    35
 illius ut verbis, sis mihi lenta veto,

あの子はあの子の崇拝者である僕が君のせいで泣くのに耐えられないだろう。あの子の名において僕は君に命令する、僕につれなくしないでくれ

ne tibi neglecti mittant mala somnia manes,
 maestaque sopitae stet soror ante torum,

もし君がこの命令をないがしろにすれば、死霊が君に悪夢を送って、悲しげな妹が君の眠る枕元に立つだろう

qualis ab excelsa praeceps delapsa fenestra
 venit ad infernos sanguinolenta lacus.

その姿は、あの子が高い窓から真っ逆さまに落ちて、血まみれになって冥界の湖へ行ったときのそのままだろう

desino, ne dominae luctus renoventur acerbi:    40
 non ego sum tanti, ploret ut illa semel.

これ以上は止めておく、女主人が辛い悲しみを新たにしないために。僕には彼女が一度でも泣くだけの価値はない

nec lacrimis oculos digna est foedare loquaces:
 lena nocet nobis, ipsa puella bona est.

そして、彼女はその表情豊かな眼を涙で汚すのは似合わない。僕に仇をなすのは女衒であって、彼女自身は良い娘なのだ

lena necat miserum Phryne furtimque tabellas    45
 occulto portans itque reditque sinu:

女衒のプリュネーが、惨めな僕を死ぬほど苦しめる。手紙を懐にこっそり隠し持って行ったり来たりしているのだ

saepe, ego cum dominae dulces a limine duro
 agnosco voces, haec negat esse domi:

しばしば固く閉ざされた扉の向こうから、女主人の甘い声がするのが聞こえる時も、彼女は留守だと女衒は言う

saepe, ubi nox mihi promissa est, languere puellam
 nuntiat aut aliquas extimuisse minas.    50

しばしば、彼女が僕に一夜を約束した時に、彼女は病気だとか、何か不吉な前兆に怯えていると女衒は言う

tunc morior curis, tunc mens mihi perdita fingit,
 quisue meam teneat, quot teneatve modis:

その時僕は死ぬほど苦しみ、僕は正気を失くして、彼女が誰にどんな風に抱かれているのかと妄想する

tunc tibi, lena, precor diras: satis anxia vivas,
 moverit e votis pars quotacumque deos.

その時、女衒よ、僕はお前を呪う。神が僕の祈りをわずかでも聞いてくれるなら、お前はひどく怯えながら生きることになる



Translated into Japanese by (c)Tomokazu Hanafusa 2018.11.14



Tibullus The Latin Library The Classics Page