A. PERSI FLACCI SATURAE
ペルシウス『風刺詩集』
I II III IV V VI
PROLOGUS
プロローグ
Nec fonte labra(唇) prolui(洗い流す) caballino(馬の)
我はかつてヘリコンの霊泉にて唇を漱ぎしことなし、
nec in bicipiti somniasse Parnaso
また、双つ頭のパルナッソスに枕せしこともなし、
memini, ut repente sic poeta prodirem.
我は忽然として詩人になりたり。
Heliconidasque(ムーサたち) pallidamque(青ざめた) Pirenen
ヘリコンのミューズらも青ざめたピレネの泉も
illis remitto quorum imagines lambunt(なめる) 5
木蔦の巻き付く胸像となりたる
hederae(キヅタ) sequaces(従順な); ipse semipaganus
詩人たちに我は委ねん。我は素人詩人なり。
ad sacra vatum carmen adfero nostrum.
我が歌をば詩人たちの祭壇に捧げん。
quis expedivit psittaco(鸚鵡) suum 'chaere'(ようこそ)
オウムに挨拶を仕込みしは誰か、
picamque(鵲) docuit nostra verba conari?
カケスに人語を教えしは誰か、
magister artis ingenique largitor(施す者) 10
人の技術の師、才能の親は胃袋なり。
venter(胃), negatas artifex(巧みな) sequi voces.
そは誰にも教わらざりし言辞を発するに巧みなり。
quod si dolosi(欺瞞の) spes refulserit(輝く) nummi(お金),
金銭のいつわり多き希望輝けば、
corvos(からす) poetas et poetridas(>poetris女詩人) picas
カラスの詩人とカケスの女詩人の歌が
cantare credas Pegaseium nectar.
ミューズの甘い歌声に思わるべし。
SATURA I
O curas hominum! o quantum est in rebus inane!
ああ、妄念ばかりで、空っぽな世の中よ。
'quis leget haec?' min(=mihine) tu istud ais? nemo hercule. 'nemo?'
「これは誰が読むのですか」。ぼくに聞いているのかい。誰も読まないさ。「誰も読まないのですか」
vel duo vel nemo. 'turpe et miserabile.' quare?
一人か二人だな。「それは情けないことですね」。どうして情けないのか。
ne mihi Polydamas et Trojades Labeonem
ローマの人たちはぼくの書いたものよりラベオーなんかの翻訳を
praetulerint(完接)? nugae. non, si quid turbida Roma 5
好むとでも言うのかね。くだらねえ。耄碌したローマ人が何かの作品を
elevet(軽く見る), accedas(接、近づく) examenve(天秤の針) improbum in illa
軽蔑したとて、気にしちゃいけねえ。天秤の針が狂ってると
castiges(接、しかる) trutina(天秤) nec te quaesiveris extra.
イチャモンをつけちゃいけねえ。自分の基準を外に求めちゃいけねえんだ。
nam Romae quis non―a, si fas dicere―sed fas
だって、ローマ人は誰も彼も◯◯だからだ。ああ、これが言えたらなあ。だが、言えるときが来るさ。
tum cum ad canitiem(白髪) et nostrum istud vivere triste
それは老成して厳格ぶったぼくたちの生き方を、
aspexi ac nucibus(くるみ) facimus quaecumque relictis, 10
眺めたあとだ。おはじき遊びをやめてからのぼくたちの行動を、
cum sapimus patruos(伯父). tunc tunc―ignoscite (nolo,
おじさんになってからの行動を眺めたとき、その時には、許してくれたまえ(だめだよ。
quid faciam?) sed sum petulanti(生意気) splene(奪、不機嫌)―cachinno(大笑いしてやるぜ).
では、どうすればいい)やっぱりぼくは生意気に不機嫌な顔をして大笑いしてやる。
scribimus inclusi, numeros(詩) ille, hic pede liber(散文),
ぼくたちは引きこもって詩を書いたり散文を書いたりするが、
grande(偉大な、荘重な) aliquid quod pulmo(主、肺) animae(息) praelargus(豊かな) anhelet(吐き出す).
そうして出来た作品は肺から息を存分に吐ききった力のこもった作品だ。
scilicet haec populo pexusque(髪に櫛を入れて) togaque recenti 15
それを君(=ぼくたちの一人)は、きちんと髪に櫛を入れて、新しい白いトガを着て
et natalicia(誕生日の) tandem cum sardonyche(めのう) albus
誕生石のめのうの指輪をして、
sede leges(2、朗読する) celsa, liquido(クリアな) cum plasmate(抑揚) guttur(のど)
澄んだ声で喉をしなやかに通してから、高いステージから、
mobile(しなやかな) conlueris(湿らせる), patranti(恍惚) fractus(感動した) ocello(目).
無我夢中で目を恍惚としながら、人前で読んでくれたまえ。
tunc neque more probo(高潔な) videas nec voce serena
そうすると、偉大なローマの民衆が、上品な態度もすました口ぶりもどこへやらで、
ingentis(巨大な) trepidare Titos(ローマ人), cum carmina lumbum(腰) 20
感動にうち震えている様子が目に入るだろう。それもそのはず、
intrant et tremulo(震える) scalpuntur(くすぐる) ubi intima(最深奥) versu.
君の歌は彼らの秘めた所に入り込んで、震える旋律で急所を刺激するからだ。
tun, vetule(初老の男), auriculis(耳) alienis colligis escas(食物),
老獪な手練(てだれ)くんよ、君は他人の耳にぴったりのご馳走を並べてみせるのか、
articulis(関節) quibus(←食物) et dicas cute(皮膚) perditus(衰弱した) 'ohe'(ああ)?
君自身、皮膚もただれて足腰が弱った今では、そんなご馳走は食傷だと言っているのに。
'quo didicisse(完), nisi hoc fermentum(発酵) et quae semel intus
「でも、発酵した酵母に出口がなければ、胸の中に生まれたイチジクの芽も
innata(生まれた) est rupto jecore(肝臓) exierit caprificus(女、イチジク)?' 25
胸の殻を破って外へ出ていかなければ、何のための研鑽でしょうか」
en pallor seniumque! o mores, usque adeone
それで悲しげな青い顔をしているのかい。ああ、人の世の習いよ。
scire tuum nihil est nisi te scire hoc sciat alter?
君の研鑽は人に知られなければすべてが無に帰するとでもいうのかい。
'at pulchrum est digito monstrari et dicier "hic est."
「しかし、名指しをされて『あの人ですよ』と言われるのもいいものですよ。
ten cirratorum(巻毛の) centum dictata fuisse
「あなたが子供たちの教科書に使われるのを、
pro nihilo pendes?' ecce inter pocula(盃) quaerunt 30
「何とも思わないのですか」。ごらん、満腹のローマ人たちが、一杯やりながら
Romulidae saturi(満腹な) quid dia(不死の) poemata(詩) narrent.
神妙なる詩行の語るところを尋ねている。
hic aliquis, cui circum umeros hyacinthina laena(外套) est,
こちらでは肩にブルーの外套をきた人が
rancidulum(悪臭の) quiddam balba(どもる) de nare(鼻) locutus
お涙頂戴のくさい話を鼻にかけて、たどたどしく語れば、
Phyllidas(ピュリス), Hypsipylas(ヒュプシピュレー), vatum(詩人) et plorabile(悲惨な) siquid,
ピュリスやヒュプシピュレーら、悲劇のヒロインの名前も聞こえてこよう。
eliquat(物憂げに話す) ac tenero supplantat(足をすくう) verba palato(口蓋). 35
それを彼は物憂げに口ごもりながら話すのだ。
assensere viri: nunc non cinis(灰) ille poetae
みんなは褒めた。いまや詩人の遺灰は喜んでいよう。
felix? non levior cippus(墓石) nunc imprimit ossa?
いまや墓石も彼の遺骨には軽かろう。
laudant convivae: nunc non e manibus(<manes) illis,
仲間は拍手喝采する。その遺骨からは、
nunc non e tumulo(墓) fortunataque favilla(灰)
その墓の幸せな遺灰からは、
nascentur violae(スミレ)? 'rides' ait 'et nimis uncis(鈎) 40
スミレの花が咲くだろう。「あなたはぼくをからかっていますね。
naribus indulges. an erit qui velle recuset
「鼻であしらう態度がひどすぎます。
os populi meruisse et cedro(セダー油) digna locutus
「人口に膾炙する作品、本を大切してもらえる作品、
linquere(残す) nec scombros(鯖) metuentia carmina nec tus(乳香)?'
「魚屋や乾物屋の包み紙となる心配のない作品を残したいと思わない作家がいるでしょうか」
quisquis es, o modo quem ex adverso dicere feci,
ぼくの話し相手になってくれる君だが、遠慮なく言おう。
non ego cum scribo, si forte quid aptius exit, 45
ぼくは物書きだから、いい物が出来たら、
quando haec rara avis(鳥) est, si quid tamen aptius exit,
めったになくても、いい物が出来たらね、
laudari metuam; neque enim mihi cornea fibra est.
褒められるのは大歓迎だ。ぼくもそれほど朴念仁ではないよ。
sed recti finemque extremumque esse recuso
ただ、君の言う「名作」や「傑作」が作品の良さの究極だとは思わない。
'euge'(でかした) tuum et 'belle(立派に).' nam 'belle' hoc excute(詳しく調べる) totum:
その「名作」というのをよく見てみたまえ。
quid non intus habet? non hic est Ilias Atti 50
何が紛れ込んでいないとも限らないぞ。そこには薬で酔っ払ったラベオーのイリアスが
ebria(酔った) veratro? non siqua elegidia(<elegīdion) crudi
紛れ込んでいないともかぎらない。酒の席でどこかの貴人の
dictarunt(口述) proceres(巨匠)? non quidquid denique lectis(カウチ)
朗読したポエムか、誰かがカウチに寝転がって
scribitur in citreis(シトラス)? calidum(熱い) scis ponere sumen(雌豚),
なぐり書きしたものが紛れ込んでいやしないか。寒そうにしている支援者に、熱々の豚料理を出したり、
scis comitem(仲間) horridulum(震える) trita donare lacerna(外套),
着古した外套をプレゼントしたりはできる。
et 'verum' inquis 'amo, verum mihi dicite de me.' 55
それから「本当のことが知りたい。ぼくの本の本当の感想を言ってくれ」と言うとする。
qui pote? vis dicam? nugaris, cum tibi, calve(ハゲ),
どうしてそんなことが言えるだろうか。ぼくに言ってほしいだと。冗談だろ。
pinguis(太った) aqualiculus(太鼓腹) propenso sesquipede extet(突き出る).
50センチも腹が出て禿げ上がった君にそんな事を言うなんて。
o Jane, a tergo quem nulla ciconia pinsit
でも、ヤヌスの神みたいに君にも後ろの顔があれば、コウノトリの真似をした人に背中を突付かれたり、
nec manus auriculas imitari mobilis albas
白いロバの耳を手真似でひらひらされたり、
nec linguae(舌) quantum sitiat canis Apula(アプリアの) tantae. 60
喉の乾いた犬みたいに長い舌を出されたりするのが分かるはず。
vos, o patricius(貴族の) sanguis, quos vivere fas est
しかし、貴族の生まれでも、頭の後ろに目がついていない君は、
occipiti(与、後頭部) caeco, posticae(後方の) occurrite sannae(冷笑).
本当は馬鹿にされていることは振り返って見るしかないのさ。
'quis populi sermo est? quis enim nisi carmina molli
一般人の評判を聞きたいのかい。「君の詩は
nunc demum(やっと) numero(韻律) fluere, ut per leve(名) severos(厳しい)
やっとリズムが流れるようになってきたとか、つなぎ目がなめらかで
effundat(すべらせる) junctura(主、つなぎ目) unguis(目)? scit tendere versum 65
爪がすべるようだとか、各行を伸ばす様子は、
non secus ac si oculo rubricam derigat uno.
まるで狙いすまして赤い線をまっすぐに引いたようだとか。
sive opus in mores, in luxum, in prandia(食事) regum
風刺詩の対象が道徳、贅沢、王侯の食事だろうが、
dicere, res grandes nostro dat Musa poetae.'
我が国の詩人として君は立派な素材をものにしている」とね。
ecce modo heroas(形対) sensus adferre docemus
ご覧、いま英雄的な感情を表すことを、
nugari(たわごとを言う) solitos Graece, nec ponere(描く) lucum(森) 70
ギリシア語でたわごとを言う癖のある者たちに、ぼくたちは教えている。作家たちは森を描くことも、
artifices(作家) nec rus(中、田舎) saturum(肥沃な) laudare, ubi corbes(かご)
籠と炉と豚がいる豊かな田園を讃えることも知らず、
et focus(炉) et porci(豚) et fumosa(烟った) Palilia feno(干し草),
干し草で煙ったパレスの祭典を讃えることも知らなかった。
unde Remus sulcoque terens dentalia(鋤), Quinti,
田園からはロムルスと、キンキナトゥスよ、君が生まれた。お前が鋤の刃を耕作で細らせているとき、
cum trepida ante boves dictatorem induit uxor
牛の前で君の妻が震えながら夫を独裁官の服に着換えさせて、
et tua aratra domum lictor tulit―euge poeta! 75
君の鋤を先導吏が家に持ち帰った。詩人よ、傑作だ。
'est nunc Brisaei(バッカス) quem venosus(血管が浮いた) liber Acci,
「ところが、今どきアッキウスの『バッカイ』の古びた本を読む人がいます。
sunt quos Pacuviusque et verrucosa(いぼだらけ、洗練されてない) moretur(引き止める)
「パキュウィウスのでこぼこの『アンティオペー』の
Antiopa(アンティオペー) aerumnis(苦難) cor luctificabile(悲しむ) fulta?'
『苦難に取り巻かれた悲しい気持ち』を気に入る読者がいますよ」
hos pueris monitus(忠告) patres infundere(染み込ませる) lippos(かすみ目の)
しかし、こんな作品をかすみ目の父親が息子に教え込んでいるのを
cum videas, quaerisne unde haec sartago(ごたまぜ) loquendi 80
見たら、どこからこんな言葉のごたまぜが
venerit in linguas, unde istud dedecus in quo
国語に入ってきたのかと君は尋ねるだろか。どこからこんな恥ずかしいものが来たのかと。
trossulus(伊達男) exultat tibi per subsellia(ベンチ) levis?
軽薄な伊達男は君のこんな詩に大喜びで椅子からとびあがってはいるが。
nilne pudet capiti non posse pericula cano
弁護士なら自分の白髪頭から火の粉を払いのけられないのを恥かしくはないのかね、
pellere(退ける) quin tepidum hoc optes(望む) audire 'decenter'?
「上出来だ」という生ぬるい言葉を聞きたがらないで。
'fur es' ait Pedio. Pedius quid? crimina rasis(滑らかな) 85
ところが「あんたは泥棒だ」と言われた弁護士のペディウスはどうしたか。相手の告発を
librat in antithetis, doctas posuisse figuras
きれいな対照法で釣り合わせて、学んできた修辞を
laudatur: 'bellum hoc.' hoc bellum? an, Romule, ceves?
使ったことを「これは傑作だ」と褒められたのだ。本当に傑作なのか。それとも、ローマ人はここまで媚びをふるうようになったのか。
men moveat? quippe, et, cantet si naufragus, assem
難破船の生き残りの歌を聞いて、ぼくは感動して、一銭めぐんでやるだろうか。
protulerim? cantas, cum fracta te in trabe(船) pictum
君は難破した船の中の自分の絵を肩に担いで歌を歌うつもりかね。
ex umero portes? verum nec nocte paratum 90
しかし、一夜漬けの歌では駄目だよ、
plorabit(未、泣く) qui me volet incurvasse(ひしぐ) querella.
ぼくを悲しい歌で感動させたければね。
'sed numeris decor est et junctura addita crudis(粗野な).
「しかし、田舎臭い韻律もだいぶ上品でスムーズなものになってきて、
cludere sic versum didicit "Berecyntius Attis"
『キュベレーに愛された美少年アッティス』なんて句が綺麗に終われるようになって、
et "qui caeruleum(青い) dirimebat Nerea(ネレウス) delphin,"
『紺碧の海を引き裂いたイルカ』とか
sic "costam longo subduximus Appennino." 95
『ぼくたちは長いアペニン山脈のうねを抜いた』もそうです。
"Arma virum", nonne hoc spumosum(泡だらけ) et cortice(皮) pingui(厚い)
『我は戦いと男を歌う』(『アエネイス』冒頭)、ひどく畏(かしこ)まって仰々しいではないですか。
ut ramale(小枝) vetus vegrandi subere(樫) coctum(干からびた)?'
まるで、ふくらんだ樫の干からびた古枝のようです」
quidnam igitur tenerum et laxa cervice legendum?
では、身構えなくても読めるしなやかなものはどんなものかね。
'torva(残忍な) Mimalloneis (<Mimalloneusバッカスの) implerunt cornua bombis(低音),
「女たちは角笛をバッカスの低音で吹き鳴らし、
et raptum vitulo(子牛) caput ablatura superbo(元気な) 100
「バッカスの信徒は、元気な子牛の頭を切って持ち去ろうとして、
Bassaris(バッカスの信徒) et lyncem(山猫) Maenas flexura corymbis(キヅタの房)
「バッカスの神官はキヅタの手綱で山猫を導き、
euhion(=バッカス) ingeminat(繰り返す), reparabilis(取り返せる) adsonat(共鳴する) echo.'
『エウホイ』と繰り返して、それがエコーとなって返ってくる」です。
haec fierent si testiculi(金たま) vena(脈) ulla paterni
ぼくたちの体に父祖たちの男らしさが脈づいているなら、
viveret in nobis? summa(奪、表面の) delumbe(女々しい) saliva(唾液)
こんな作品は生まれなかったはずだ。この女々しい
hoc natat, in labris et in udo(湿り気) est Maenas et Attis 105
マエナスとアッティスはつばきとなって口の端から飛び出してくるが、
nec pluteum(柵) caedit(打つ) nec demorsos(噛んだ) sapit(味がわかる) unguis.
そこには切歯扼腕して呻吟した跡など微塵もない。
'sed quid opus teneras mordaci(辛辣な) radere(ひっかく) vero
「でも、どうしてやわらかい耳を辛い真実で悩ませる必要があるでしょうか。
auriculas? vide sis ne majorum(父祖たち) tibi forte
「有力者たちの敷居が高くならないように気をつけなさい。
limina(敷居) frigescant(冷たい): sonat hic de nare(鼻) canina(犬の)
「そこでは犬の唸り声が聞こえてくるでしょうね」
littera(主=R).' per me equidem sint omnia protinus alba(幸先の良い); 110
それならこれからはぼくは何も文句はつけないようにするよ。
nil moror. euge omnes, omnes bene, mirae eritis res.
いいよ。どれもこれも傑作だ、どれも上出来だ、君たちは素晴らしい。
hoc juvat? 'hic' inquis 'veto quisquam faxit oletum(汚物).'
これでいいかな。君が言っているのは「ここで脱糞するを禁ず」だ。
pinge duos anguis(蛇): 'pueri, sacer est locus, extra
さらに、二匹の蛇の絵を描いて「ここは聖地なり、子供の小便をほかですべし」と言えばいい。
meiite(小便する).' discedo(立ち去る). secuit(切る) Lucilius urbem,
ぼくは出ていくよ。ルキリウスはローマを酷評した、
te Lupe, te Muci, et genuinum(奥歯) fregit in illis. 115
ルプスも、ムキウスも酷評した。そして歯ぎしりをしたのだ。
omne vafer(巧妙な) vitium ridenti Flaccus(ホラティウス) amico
狡猾なホラティウスは友人のあらゆる悪徳を描いて、しかも友人を笑わせる。
tangit et admissus circum praecordia ludit(からかう),
友人の心の中に入り込んで良心をちくちくと刺激する。
callidus(賢明な) excusso(伸ばして) populum suspendere naso.
賢明な彼は大衆の中に鼻を突っ込んで笑い物にするのだ。
me muttire(つぶやく) nefas? nec clam(こっそりと)? nec cum scrobe(穴)? nusquam?
ぼくは一人でつぶやくことも許されないのか。こっそりとやっても駄目なのか。穴の中でも駄目なのか。どこであっても駄目なのか。
hic tamen infodiam(埋める). vidi, vidi ipse, libelle: 120
にも関わらす、ぼくはここに穴を掘ることにする。見えるぞ、見えるぞ、この小さな本がぼくには見えるそ。
auriculas asini(ロバ) quis non habet? hoc ego opertum(秘密),
誰もがロバの耳をしている。ぼくの秘密はこれだ。
hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo(売る)
まったく、くだらない冗談だよ、あのイリアスの翻訳ほどの値打ちもない。
Iliade. audaci quicumque afflate Cratino(クラティノス)
誰でもいい、勇敢なクラティノスに霊感を受けた人
iratum Eupolidem(エウポリス) praegrandi(極めて大きい) cum sene palles(青ざめる),
怒れるエウポリスと昔の偉人アリストファネスに感心する人なら、
aspice et haec, si forte aliquid decoctius(熟した) audis. 125
またこの本も読めばいい、もしもっと上出来の歌を聞きたければ。
inde vaporata(暖めた) lector(読者) mihi ferveat(沸騰する) aure(耳),
これらの作家によって耳が慣れた読者なら、熱い心でぼくの読者になってくれるさ。
non hic qui in crepidas(サンダル) Graiorum(ギリシア人) ludere gestit(切望する)
それはギリシアのサンダルをからかいたがる人ではないし、
sordidus(汚れた) et lusco(片目の) qui possit dicere 'lusce,'
片目の人に「片目」と言えるような下品な人でもない、
sese aliquem credens Italo quod honore supinus(仰向けの)
イタリアの官職に就いて、ふんぞり返って自分を偉いものだと思っている人でもない、
fregerit(壊す) heminas(枡目) Arreti(アッレティウム) aedilis(造営官) iniquas, 130
アレティウムの造営官になって不公平な枡を壊す人でもない、
nec qui abaco(そろばん) numeros et secto(切る) in pulvere(砂) metas(円錐形)
数の計算や砂の上に描いた円錐形を
scit risisse vafer(悪賢い), multum gaudere paratus
馬鹿にする悪賢い人でもない、
si cynico(犬の) barbam petulans(生意気な) nonaria(娼婦) vellat.
娼婦が哲学者の髭を生意気に引っ張るだけですぐに大笑いする人でもない。
his mane edictum(布告), post prandia(食事) Callirhoen(カッリロエ) do.
この人たちは午前中には法務官布告を、午後には『カッリロエ』(=カリトンの小説、和訳あり)でも読んでいればいいのさ。
SATURA II
Hunc, Macrine, diem numera meliore lapillo,
qui tibi labentis apponet candidus annos.
funde merum genio. non tu prece poscis emaci
quae nisi seductis nequeas committere divis;
at bona pars procerum tacita libabit acerra. 5
haut cuivis promptum est murmurque humilisque susurros
tollere de templis et aperto vivere voto.
'mens bona, fama, fides', haec clare et ut audiat hospes;
illa sibi introrsum et sub lingua murmurat: 'o si
ebulliat patruus, praeclarum funus!' et 'o si 10
sub rastro crepet argenti mihi seria dextro
Hercule! pupillumve utinam, quem proximus heres
impello, expungam; nam et est scabiosus et acri
bile tumet. Nerio iam tertia conditur uxor.'
haec sancte ut poscas, Tiberino in gurgite mergis 15
mane caput bis terque et noctem flumine purgas.
heus age, responde (minimum est quod scire laboro)
de ove quid sentis? estne ut praeponere cures
hunc―cuinam? cuinam? vis Staio? an―scilicet haeres?
quis potior judex puerisve quis aptior orbis? 20
hoc igitur quo tu Jovis aurem impellere temptas
dic agedum Staio. 'pro Juppiter, o bone' clamet
'Juppiter!' at sese non clamet Juppiter ipse?
ignovisse putas quia, cum tonat, ocius ilex
sulpure discutitur sacro quam tuque domusque? 25
an quia non fibris ovium Ergennaque jubente
triste iaces lucis evitandumque bidental,
idcirco stolidam praebet tibi vellere barbam
Juppiter? aut quidnam est qua tu mercede deorum
emeris auriculas? pulmone et lactibus unctis? 30
ecce avia aut metuens divum matertera cunis
exemit puerum frontemque atque uda labella
infami digito et lustralibus ante salivis
expiat, urentis oculos inhibere perita;
tunc manibus quatit et spem macram supplice voto 35
nunc Licini in campos, nunc Crassi mittit in aedis:
'hunc optet generum rex et regina, puellae
hunc rapiant; quidquid calcaverit hic, rosa fiat.'
ast ego nutrici non mando vota. negato,
Juppiter, haec illi, quamvis te albata rogarit. 40
poscis opem nervis corpusque fidele senectae.
esto age. sed grandes patinae tuccetaque crassa
adnuere his superos vetuere Jovemque morantur.
rem struere exoptas caeso bove Mercurjumque 45
arcessis fibra: 'da fortunare Penatis,
da pecus et gregibus fetum.' quo, pessime, pacto,
tot tibi cum in flamma junicum omenta liquescant?
et tamen hic extis et opimo vincere ferto
intendit: 'iam crescit ager, iam crescit ovile, 50
iam dabitur, iam iam';donec deceptus et exspes
nequiquam fundo suspiret nummus in imo.
si tibi creterras argenti incusaque pingui
auro dona feram, sudes et pectore laevo
excutiat guttas laetari praetrepidum cor. 55
hinc illud subiit, auro sacras quod ovato
perducis facies. 'nam fratres inter aenos,
somnia pituita qui purgatissima mittunt,
praecipui sunto sitque illis aurea barba.'
aurum vasa Numae Saturniaque impulit aera 60
Vestalisque urnas et Tuscum fictile mutat.
o curvae in terris animae et caelestium inanis,
quid juvat hoc, templis nostros inmittere mores
et bona dis ex hac scelerata ducere pulpa?
haec sibi corrupto casiam dissoluit olivo, 65
haec Calabrum coxit vitiato murice vellus,
haec bacam conchae rasisse et stringere venas
ferventis massae crudo de pulvere jussit.
peccat et haec, peccat, vitio tamen utitur. at vos
dicite, pontifices, in sancto quid facit aurum? 70
nempe hoc quod Veneri donatae a virgine pupae.
quin damus id superis, de magna quod dare lance
non possit magni Messalae lippa propago?
conpositum jus fasque animo sanctosque recessus
mentis et incoctum generoso pectus honesto. 75
haec cedo ut admoveam templis et farre litabo.
SATURA III
Nempe haec adsidue. iam clarum mane fenestras
intrat et angustas extendit lumine rimas.
stertimus, indomitum quod despumare Falernum
sufficiat, quinta dum linea tangitur umbra.
'en quid agis? siccas insana canicula messes 5
iam dudum coquit et patula pecus omne sub ulmo est'
unus ait comitum. verumne? itan? ocius adsit
huc aliquis. nemon? turgescit vitrea bilis:
findor, ut Arcadiae pecvaria rudere credas.
iam liber et positis bicolor membrana capillis 10
inque manus chartae nodosaque venit harundo.
tum querimur crassus calamo quod pendeat umor.
nigra sed infusa vanescit sepia lympha,
dilutas querimur geminet quod fistula guttas.
o miser inque dies ultra miser, hucine rerum 15
venimus? a, cur non potius teneroque columbo
et similis regum pueris pappare minutum
poscis et iratus mammae lallare recusas?
an tali studeam calamo? cui verba? quid istas
succinis ambages? tibi luditur. effluis amens, 20
contemnere. sonat vitium percussa, maligne
respondet viridi non cocta fidelia limo.
udum et molle lutum es, nunc nunc properandus et acri
fingendus sine fine rota. sed rure paterno
est tibi far modicum, purum et sine labe salinum 25
(quid metuas?) cultrixque foci secura patella.
hoc satis? an deceat pulmonem rumpere ventis
stemmate quod Tusco ramum millesime ducis
censoremve tuum vel quod trabeate salutas?
ad populum phaleras! ego te intus et in cute novi. 30
non pudet ad morem discincti vivere Nattae.
sed stupet hic vitio et fibris increvit opimum
pingue, caret culpa, nescit quid perdat, et alto
demersus summa rursus non bullit in unda.
magne pater divum, saevos punire tyrannos 35
haut alia ratione velis, cum dira libido
moverit ingenium feruenti tincta veneno:
virtutem videant intabescantque relicta.
anne magis Siculi gemuerunt aera juvenci
et magis auratis pendens laquearibus ensis 40
purpureas subter cervices terruit, 'imus,
imus praecipites' quam si sibi dicat et intus
palleat infelix quod proxima nesciat uxor?
saepe oculos, memini, tangebam paruus olivo,
grandia si nollem morituri verba Catonis 45
discere non sano multum laudanda magistro,
quae pater adductis sudans audiret amicis.
jure; etenim id summum, quid dexter senio ferret,
scire erat in voto, damnosa canicula quantum
raderet, angustae collo non fallier orcae, 50
neu quis callidior buxum torquere flagello.
haut tibi inexpertum curvos deprendere mores
quaeque docet sapiens bracatis inlita Medis
porticus, insomnis quibus et detonsa juventus
invigilat siliquis et grandi pasta polenta; 55
et tibi quae Samios diduxit littera ramos
surgentem dextro monstravit limite callem.
stertis adhuc laxumque caput conpage soluta
oscitat hesternum dissutis undique malis.
est aliquid quo tendis et in quod derigis arcum? 60
an passim sequeris corvos testaque lutoque,
securus quo pes ferat, atque ex tempore vivis?
elleborum frustra, cum iam cutis aegra tumebit,
poscentis videas; venienti occurrite morbo,
et quid opus Cratero magnos promittere montis? 65
discite et, o miseri, causas cognoscite rerum:
quid sumus et quidnam victuri gignimur, ordo(順番)
quis datus, aut metae qua mollis flexus(ターン) et unde,
quis modus argento, quid fas optare, quid asper
utile nummus habet, patriae carisque propinquis 70
quantum elargiri(elargior与える) deceat, quem te deus esse
jussit et humana(→re) qua parte locatus es in re.
disce nec invideas quod multa fidelia putet
in locuplete penu, defensis pinguibus Vmbris,
et piper et pernae, Marsi monumenta clientis, 75
maenaque quod prima nondum defecerit orca.
hic aliquis de gente hircosa centurionum
dicat: 'quod sapio satis est mihi. non ego curo
esse quod Arcesilas aerumnosique Solones
obstipo capite et figentes lumine terram, 80
murmura cum secum et rabiosa silentia rodunt
atque exporrecto trutinantur verba labello,
aegroti veteris meditantes somnia, gigni
de nihilo nihilum, in nihilum nil posse reverti.
hoc est quod palles? cur quis non prandeat hoc est?' 85
his populus ridet, multumque torosa juventus
ingeminat tremulos naso crispante cachinnos.
'inspice, nescio quid trepidat mihi pectus et aegris
faucibus exsuperat gravis halitus, inspice sodes'
qui dicit medico, jussus requiescere, postquam 90
tertia conpositas vidit nox currere venas,
de maiore domo modice sitiente lagoena
lenia loturo sibi Surrentina rogabit.
'heus bone, tu palles.' 'nihil est.' 'videas tamen istuc,
quidquid id est. surgit tacite tibi lutea pellis.' 95
'at tu deterius palles, ne sis mihi tutor.
iam pridem hunc sepeli; tu restas.' 'perge, tacebo.'
turgidus hic epulis atque albo ventre lavatur,
gutture sulpureas lente exhalante mefites.
sed tremor inter vina subit calidumque trientem 100
excutit e manibus, dentes crepuere retecti,
uncta cadunt laxis tunc pulmentaria labris.
hinc tuba, candelae, tandemque beatulus alto
conpositus lecto crassisque lutatus amomis
in portam rigidas calces extendit. at illum 105
hesterni capite induto subiere Quirites.
'tange, miser, venas et pone in pectore dextram;
nil calet hic. summosque pedes attinge manusque;
non frigent.' visa est si forte pecunia, sive
candida vicini subrisit molle puella, 110
cor tibi rite salit? positum est algente catino
durum holus et populi cribro decussa farina:
temptemus fauces; tenero latet ulcus in ore
putre quod haut deceat plebeia radere beta.
alges, cum excussit membris timor albus aristas; 115
nunc face supposita feruescit sanguis et ira
scintillant oculi, dicisque facisque quod ipse
non sani esse hominis non sanus juret Orestes.
SATURA IV
'Rem populi tractas?' (barbatum haec crede magistrum
dicere, sorbitio tollit quem dira cicutae)
'quo fretus? dic hoc, magni pupille Pericli.
scilicet ingenium et rerum prudentia velox
ante pilos venit, dicenda tacendave calles. 5
ergo ubi commota feruet plebecula bile,
fert animus calidae fecisse silentia turbae
maiestate manus. quid deinde loquere? "Quirites,
hoc puta non justum est, illud male, rectius illud."
scis etenim justum gemina suspendere lance 10
ancipitis librae, rectum discernis ubi inter
curva subit vel cum fallit pede regula varo,
et potis es nigrum vitio praefigere theta.
quin tu igitur summa nequiquam pelle decorus
ante diem blando caudam iactare popello 15
desinis, Anticyras melior sorbere meracas?
quae tibi summa boni est? uncta vixisse patella
semper et adsiduo curata cuticula sole?
expecta, haut aliud respondeat haec anus. i nunc,
"Dinomaches ego sum" suffla, "sum candidus." esto, 20
dum ne deterius sapiat pannucia Baucis,
cum bene discincto cantaverit ocima vernae.'
ut nemo in sese temptat descendere, nemo,
sed praecedenti spectatur mantica tergo!
quaesieris 'nostin Vettidi praedia?' 'cuius?' 25
'dives arat Curibus quantum non miluus errat.'
'hunc ais, hunc dis iratis genioque sinistro,
qui, quandoque jugum pertusa ad compita figit,
seriolae veterem metuens deradere limum
ingemit "hoc bene sit" tunicatum cum sale mordens 30
cepe et farratam pueris plaudentibus ollam
pannosam faecem morientis sorbet aceti?'
at si unctus cesses et figas in cute solem,
est prope te ignotus cubito qui tangat et acre
despuat: 'hi mores! penemque arcanaque lumbi 35
runcantem populo marcentis pandere vulvas.
tum, cum maxillis balanatum gausape pectas,
inguinibus quare detonsus gurgulio extat?
quinque palaestritae licet haec plantaria vellant
elixasque nates labefactent forcipe adunca, 40
non tamen ista filix ullo mansuescit aratro.'
caedimus inque vicem praebemus crura sagittis.
vivitur hoc pacto, sic novimus. ilia subter
caecum vulnus habes, sed lato balteus auro
praetegit. ut mavis, da verba et decipe nervos, 45
si potes. 'egregium cum me vicinia dicat,
non credam?' viso si palles, improbe, nummo,
si facis in penem quidquid tibi venit, amarum
si puteal multa cautus vibice flagellas,
nequiquam populo bibulas donaveris aures. 50
respue quod non es; tollat sua munera cerdo.
tecum habita: noris quam sit tibi curta supellex.
SATURA V
Vatibus hic mos est, centum sibi poscere voces,
centum ora et linguas optare in carmina centum,
fabula seu maesto ponatur hianda tragoedo,
volnera seu Parthi ducentis ab inguine ferrum.
'quorsum haec? aut quantas robusti carminis offas 5
ingeris, ut par sit centeno gutture niti?
grande locuturi nebulas Helicone legunto,
si quibus aut Procnes aut si quibus olla Thyestae
fervebit saepe insulso cenanda Glyconi.
tu neque anhelanti, coquitur dum massa camino, 10
folle premis ventos nec clauso murmure raucus
nescio quid tecum grave cornicaris inepte
nec scloppo tumidas intendis rumpere buccas.
verba togae sequeris junctura callidus acri,
ore teres modico, pallentis radere mores 15
doctus et ingenuo culpam defigere ludo.
hinc trahe quae dicis mensasque relinque Mycenis
cum capite et pedibus plebeiaque prandia noris.'
non equidem hoc studeo, pullatis ut mihi nugis
pagina turgescat dare pondus idonea fumo. 20
secrete loquimur. tibi nunc hortante Camena
excutienda damus praecordia, quantaque nostrae
pars tua sit, Cornute, animae, tibi, dulcis amice,
ostendisse juvat. pulsa, dinoscere cautus
quid solidum crepet et pictae tectoria linguae. 25
hic ego centenas ausim deposcere fauces,
ut quantum mihi te sinuoso in pectore fixi
voce traham pura, totumque hoc verba resignent
quod latet arcana non enarrabile fibra.
cum primum pavido custos mihi purpura cessit 30
bullaque subcinctis Laribus donata pependit,
cum blandi comites totaque impune Subura
permisit sparsisse oculos iam candidus umbo,
cumque iter ambiguum est et vitae nescius error
diducit trepidas ramosa in compita mentes, 35
me tibi supposui. teneros tu suscipis annos
Socratico, Cornute, sinu. tum fallere sollers
adposita intortos extendit regula mores
et premitur ratione animus vincique laborat
artificemque tuo ducit sub pollice voltum. 40
tecum etenim longos memini consumere soles
et tecum primas epulis decerpere noctes.
unum opus et requiem pariter disponimus ambo
atque verecunda laxamus seria mensa.
non equidem hoc dubites, amborum foedere certo 45
consentire dies et ab uno sidere duci.
nostra vel aequali suspendit tempora Libra
Parca tenax veri, seu nata fidelibus hora
dividit in Geminos concordia fata duorum
Saturnumque gravem nostro Jove frangimus una, 50
nescio quod certe est quod me tibi temperat astrum.
mille hominum species et rerum discolor usus;
velle suum cuique est nec voto vivitur uno.
mercibus hic Italis mutat sub sole recenti
rugosum piper et pallentis grana cumini, 55
hic satur inriguo mauult turgescere somno,
hic campo indulget, hunc alea decoquit, ille
in venerem putris; sed cum lapidosa cheragra
fregerit articulos veteris ramalia fagi,
tunc crassos transisse dies lucemque palustrem 60
et sibi iam seri vitam ingemuere relictam.
at te nocturnis juvat impallescere chartis;
cultor enim juvenum purgatas inseris aures
fruge Cleanthea. petite hinc, puerique senesque,
finem animo certum miserisque viatica canis. 65
'cras hoc fiet.' idem cras fiat. 'quid? quasi magnum
nempe diem donas!' sed cum lux altera venit,
iam cras hesternum consumpsimus; ecce aliud cras
egerit hos annos et semper paulum erit ultra.
nam quamvis prope te, quamvis temone sub uno 70
vertentem sese frustra sectabere canthum,
cum rota posterior curras et in axe secundo.
libertate opus est. non hac, ut quisque Velina
Publius emeruit, scabiosum tesserula far
possidet. heu steriles veri, quibus una Quiritem 75
vertigo facit! hic Dama est non tresis agaso,
vappa lippus et in tenui farragine mendax.
verterit hunc dominus, momento turbinis exit
Marcus Dama. papae! Marco spondente recusas
credere tu nummos? Marco sub judice palles? 80
Marcus dixit, ita est. adsigna, Marce, tabellas.
haec mera libertas, hoc nobis pillea donant.
'an quisquam est alius liber, nisi ducere vitam
cui licet ut libuit? licet ut volo vivere, non sum
liberior Bruto?' 'mendose colligis' inquit 85
Stoicus hic aurem mordaci lotus aceto,
'hoc relicum accipio, "licet" illud et "ut volo" tolle.'
'vindicta postquam meus a praetore recessi,
cur mihi non liceat, jussit quodcumque voluntas,
excepto siquid Masuri rubrica vetabit?' 90
disce, sed ira cadat naso rugosaque sanna,
dum veteres avias tibi de pulmone revello.
non praetoris erat stultis dare tenuia rerum
officia atque usum rapidae permittere vitae;
sambucam citius caloni aptaveris alto. 95
stat contra ratio et secretam garrit in aurem,
ne liceat facere id quod quis vitiabit agendo.
publica lex hominum naturaque continet hoc fas,
ut teneat vetitos inscitia debilis actus.
diluis elleborum, certo conpescere puncto 100
nescius examen? vetat hoc natura medendi.
navem si poscat sibi peronatus arator
luciferi rudis, exclamet Melicerta perisse
frontem de rebus. tibi recto vivere talo
ars dedit et veris speciem dinoscere calles, 105
ne qua subaerato mendosum tinniat auro?
quaeque sequenda forent quaeque evitanda vicissim,
illa prius creta, mox haec carbone notasti?
es modicus voti, presso lare, dulcis amicis?
iam nunc adstringas, iam nunc granaria laxes, 110
inque luto fixum possis transcendere nummum
nec gluttu sorbere salivam Mercurialem?
'haec mea sunt, teneo' cum vere dixeris, esto
liberque ac sapiens praetoribus ac Jove dextro.
sin tu, cum fueris nostrae paulo ante farinae. 115
pelliculam veterem retines et fronte politus
astutam vapido servas in pectore volpem,
quae dederam supra relego funemque reduco.
nil tibi concessit ratio; digitum exere, peccas,
et quid tam paruum est? sed nullo ture litabis, 120
haereat in stultis brevis ut semuncia recti.
haec miscere nefas nec, cum sis cetera fossor,
tris tantum ad numeros Satyrum moveare Bathylli.
'liber ego.' unde datum hoc sumis, tot subdite rebus?
an dominum ignoras nisi quem vindicta relaxat? 125
'i, puer, et strigiles Crispini ad balnea defer'
si increpuit, 'cessas nugator?', servitium acre
te nihil impellit nec quicquam extrinsecus intrat
quod nervos agitet; sed si intus et in jecore aegro
nascuntur domini, qui tu impunitior exis 130
atque hic quem ad strigilis scutica et metus egit erilis?
mane piger stertis. 'surge' inquit Avaritia, 'eia
surge.' negas. instat. 'surge' inquit. 'non queo.' 'surge.'
'et quid agam?' 'rogat! en saperdas advehe Ponto,
castoreum, stuppas, hebenum, tus, lubrica Coa. 135
tolle recens primus piper et sitiente camelo.
verte aliquid; jura.' 'sed Juppiter audiet.' 'eheu,
baro, regustatum digito terebrare salinum
contentus perages, si vivere cum Jove tendis.'
iam pueris pellem succinctus et oenophorum aptas. 140
ocius ad navem! nihil obstat quin trabe vasta
Aegaeum rapias, ni sollers Luxuria ante
seductum moneat: 'quo deinde, insane, ruis, quo?
quid tibi vis? calido sub pectore mascula bilis
intumuit quam non extinxerit urna cicutae? 145
tu mare transilias? tibi torta cannabe fulto
cena sit in transtro Veiientanumque rubellum
exhalet vapida laesum pice sessilis obba?
quid petis? ut nummi, quos hic quincunce modesto
nutrieras, pergant avidos sudare deunces? 150
indulge genio, carpamus dulcia, nostrum est
quod vivis, cinis et manes et fabula fies,
vive memor leti, fugit hora, hoc quod loquor inde est.'
en quid agis? duplici in diversum scinderis hamo.
huncine an hunc sequeris? subeas alternus oportet 155
ancipiti obsequio dominos, alternus oberres.
nec tu, cum obstiteris semel instantique negaris
parere imperio, 'rupi iam vincula' dicas;
nam et luctata canis nodum abripit, et tamen illi,
cum fugit, a collo trahitur pars longa catenae. 160
'Dave, cito, hoc credas jubeo, finire dolores
praeteritos meditor' (crudum Chaerestratus unguem
adrodens ait haec). 'an siccis dedecus obstem
cognatis? an rem patriam rumore sinistro
limen ad obscenum frangam, dum Chrysidis udas 165
ebrius ante fores extincta cum face canto?'
'euge, puer, sapias, dis depellentibus agnam
percute.' 'sed censen plorabit, Dave, relicta?'
'nugaris. solea, puer, objurgabere rubra,
ne trepidare velis atque artos rodere casses. 170
nunc ferus et violens; at, si vocet, haut mora dicas
"quidnam igitur faciam? nec nunc, cum arcessat et ultro
supplicet, accedam?" si totus et integer illinc
exieras, nec nunc.' hic hic quod quaerimus, hic est,
non in festuca, lictor quam iactat ineptus. 175
jus habet ille sui, palpo quem ducit hiantem
cretata Ambitio? vigila et cicer ingere large
rixanti populo, nostra ut Floralia possint
aprici meminisse senes. quid pulchrius? at cum
Herodis venere dies unctaque fenestra 180
dispositae pinguem nebulam vomuere lucernae
portantes violas rubrumque amplexa catinum
cauda natat thynni, tumet alba fidelia vino,
labra moves tacitus recutitaque sabbata palles.
tum nigri lemures ovoque pericula rupto, 185
tum grandes galli et cum sistro lusca sacerdos
incussere deos inflantis corpora, si non
praedictum ter mane caput gustaveris ali.
dixeris haec inter varicosos centuriones,
continuo crassum ridet Pulfenius ingens 190
et centum Graecos curto centusse licetur.
SATURA VI
Admovit iam bruma foco te, Basse, Sabino?
iamne lyra et tetrico vivunt tibi pectine chordae?
mire opifex numeris veterum primordia vocum
atque marem strepitum fidis intendisse Latinae,
mox juvenes agitare iocos et pollice honesto 5
egregius lusisse senex. mihi nunc Ligus ora
intepet hibernatque meum mare, qua latus ingens
dant scopuli et multa litus se valle receptat.
'Lunai portum, est operae, cognoscite, cives.'
cor jubet hoc Enni, postquam destertuit esse 10
Maeonides Quintus pavone ex Pythagoreo.
hic ego securus volgi et quid praeparet auster
infelix pecori, securus et angulus ille
vicini nostro quia pinguior, etsi adeo omnes
ditescant orti peioribus, usque recusem 15
curuus ob id minui senio aut cenare sine uncto
et signum in vapida naso tetigisse lagoena.
discrepet his alius. geminos, horoscope, varo
producis genio: solis natalibus est qui
tinguat holus siccum muria vafer in calice empta, 20
ipse sacrum inrorans patinae piper; hic bona dente
grandia magnanimus peragit puer. utar ego, utar,
nec rhombos ideo libertis ponere lautus
nec tenuis sollers turdarum nosse salivas.
messe tenus propria vive et granaria (fas est) 25
emole. quid metuas? occa et seges altera in herba est.
at vocat officium, trabe rupta Bruttia saxa
prendit amicus inops remque omnem surdaque vota
condidit Ionio, iacet ipse in litore et una
ingentes de puppe dei iamque obvia mergis 30
costa ratis lacerae; nunc et de caespite vivo
frange aliquid, largire inopi, ne pictus oberret
caerulea in tabula. sed cenam funeris heres
negleget iratus quod rem curtaveris; urnae
ossa inodora dabit, seu spirent cinnama surdum 35
seu ceraso peccent casiae nescire paratus.
'tune bona incolumis minuas?' et Bestius urguet
doctores Graios: 'ita fit; postquam sapere urbi
cum pipere et palmis venit nostrum hoc maris expers,
fenisecae crasso vitiarunt unguine pultes.' 40
haec cinere ulterior metuas? at tu, meus heres
quisquis eris, paulum a turba seductior audi.
o bone, num ignoras? missa est a Caesare laurus
insignem ob cladem Germanae pubis et aris
frigidus excutitur cinis ac iam postibus arma, 45
iam chlamydas regum, iam lutea gausapa captis
essedaque ingentesque locat Caesonia Rhenos.
dis igitur genioque ducis centum paria ob res
egregie gestas induco. quis vetat? aude.
vae, nisi conives. oleum artocreasque popello 50
largior. an prohibes? dic clare. 'non adeo' inquis
'exossatus ager juxta est.' age, si mihi nulla
iam reliqua ex amitis, patruelis nulla, proneptis
nulla manet patrui, sterilis matertera vixit
deque avia nihilum superest, accedo Bovillas 55
clivumque ad Virbi, praesto est mihi Manius heres.
'progenies terrae?' quaere ex me quis mihi quartus
sit pater: haut prompte, dicam tamen; adde etiam unum,
unum etiam: terrae est iam filius et mihi ritu
Manius hic generis prope maior auunculus exit. 60
qui prior es, cur me in decursu lampada poscis?
sum tibi Mercurius; venio deus huc ego ut ille
pingitur. an renuis? vis tu gaudere relictis?
'dest aliquid summae.' minui mihi, sed tibi totum est
quidquid id est. ubi sit, fuge quaerere, quod mihi quondam 65
legarat Tadius, neu dicta, 'pone paterna,
fenoris accedat merces, hinc exime sumptus,
quid relicum est?' relicum? nunc nunc impensius ungue,
ungue, puer, caules. mihi festa luce coquatur
urtica et fissa fumosum sinciput aure, 70
ut tuus iste nepos olim satur anseris extis,
cum morosa vago singultiet inguine vena,
patriciae inmeiat volvae? mihi trama figurae
sit reliqua, ast illi tremat omento popa venter?
vende animam lucro, mercare atque excute sollers 75
omne latus mundi, ne sit praestantior alter
Cappadocas rigida pinguis plausisse catasta,
rem duplica. 'feci; iam triplex, iam mihi quarto,
iam decies redit in rugam. depunge ubi sistam,
inventus, Chrysippe, tui finitor acervi.' 80
(c)2020.9.17 Tomokazu Hanafusa