一、献辞
Cui dono lepidum novum libellum
arida modo pumice expolitum?
Corneli, tibi: namque tu solebas
meas esse aliquid putare nugas.
誰にこのこざっぱりした、今しがた軽石で仕上げたばかりの、新しい十巻を捧げようか、コルネリウスよ、君にこそ。 なぜと言って、君はいつも私の筆のすさびにいくらかの値を置いて下さった。
Iam tum, cum ausus es unus Italorum
omne aevum tribus explicare cartis . . .
Doctis, Iuppiter, et laboriosis!
しかもイタリア人のうちただ一人、あなたがあえて全世界史を3巻の書に述べようとされていた折に、それも全く博識を傾けて、多年の労苦になる書であった。
Quare habe tibi quidquid hoc libelli—
qualecumque, quod, o patrona virgo,
plus uno maneat perenne saeclo!
されば、いざ、この小巻をありのままに、ご覧の通りのものながら、受け取ってください。そして 願わくは守護の詩神よ、この書がせめて100年以上世に滅びずして残りますように
二、小雀の歌
Passer, deliciae meae puellae,
quicum ludere, quem in sinu tenere,
cui primum digitum dare appetenti
et acris solet incitare morsus,
わが思ふ少女が手飼いの小雀よ 、いつも一緒に遊んだり、胸に抱いたり、指先を、 突っつきたがるお前に出しては、わざとてひどく噛ませたりしている小鳥よ。
cum desiderio(愛人) meo nitenti
carum nescio quid lubet jocari
et solaciolum sui doloris,
credo ut tum gravis acquiescat ardor:
それは私のきらやかな愛しい女が、何かしらちょっとふざけて心をやりたく思う時のこと。 たぶんは熱い憧れの苛責が和んできた折に、胸の辛さのいささかを慰めにもしようとしてか。
tecum ludere sicut ipsa possem
et tristis animi levare curas!
ほんに私もお前と一緒に彼女みたいに遊び暮らして、いぶせき思いの数々を忘れたいものだ
IIb.
Tam gratum est mihi quam ferunt puellae
pernici aureolum fuisse malum,
quod zonam soluit diu ligatam.
三、小雀挽歌
Lugete, o Veneres Cupidinesque,
et quantum est hominum venustiorum:
passer mortuus est meae puellae,
passer, deliciae meae puellae,
嘆き悼めよ、ウェヌスらもキューピッドたちも、またありとあらゆる世のみやびな友達も。小スズメは死んだ、私の情人の。私の情人の手馴れの小雀は。
quem plus illa oculis suis amabat.
nam mellitus erat suamque norat
ipsam tam bene quam puella matrem,
nec sese a gremio illius movebat,
sed circumsiliens modo huc modo illuc
ad solam dominam usque pipiabat.
あの女が自分の目よりも可愛がっていたのに、ほんに可愛くいとしらしく、まるで小娘が母親を追うようにあの人になついて、膝元いつも離れずあちらへまたこちらへと飛び回っては、主人にだけちよちよと啼きかけていたいたものを。
qui nunc it per iter tenebricosum
illuc, unde negant redire quemquam.
それが今は暗闇の道を通って、誰もそこから戻った人がないと言うあの世へ行く
at vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
tam bellum mihi passerem abstulistis
ええ冥界の不吉な闇よ、お前らに災いあれ、ありとある良いものを貪り尽くし、また私のいつくしい小雀を奪い去るとは
o factum male! o miselle passer!
tua nunc opera meae puellae
flendo turgiduli rubent ocelli.
何というまがごとか、ええ可愛い小雀よ、お前のせいで私の人の双のまなこは今泣きつめて赤く膨れてしまったよ
四、小舟の歌
Phaselus ille, quem videtis, hospites,
ait fuisse navium celerrimus,
neque ullius natantis impetum trabis
nequisse praeterire, sive palmulis
opus foret volare sive linteo.
お客様方、皆様ご覧のこの小舟が申しますには「我は船のうちで最速なりき、櫂であろうと帆であろうと、どんな船にも走る速さで負けたことなし」
et hoc negat minacis Hadriatici
negare litus insulasve Cycladas
Rhodumque nobilem horridamque Thraciam
Propontida trucemve Ponticum sinum,
ubi iste post phaselus antea fuit
さらに申しますには「危険なアドリア海の岸辺も、キュクラデスの島々も、高貴なロドス島も、恐ろしいトラキアも、プロポンティスも、恐ろしい黒海の入り江も、この事実を否定せぬ」。そこでは、将来の小舟は元々は
comata silva; nam Cytorio in iugo
loquente saepe sibilum edidit coma.
Amastri Pontica et Cytore buxifer,
tibi haec fuisse et esse cognitissima
ait phaselus: ultima ex origine
葉の繁った樹木でありました。なぜなら、その樹はキュトルスの頂にて物言う葉っばでざわめいていたからです。さらに小船が申しますには、「黒海沿岸のアマストリスの町と黄楊の産地キュトルスも次のことは今も昔もよく知れり。生まれし時のはじめより
tuo stetisse dicit in cacumine,
tuo imbuisse palmulas in aequore,
et inde tot per impotentia freta
erum tulisse, laeva sive dextera
vocaret aura, sive utrumque Iuppiter
「我はその山の頂に立ち、そして櫂をその水に初めて浸し、 そしてそこから荒れ狂う海を渡りて船主を運びたり、風が左右に吹き荒れようと、
simul secundus incidisset in pedem;
neque ulla vota litoralibus deis
sibi esse facta, cum veniret a mari
novissimo hunc ad usque limpidum lacum.
sed haec prius fuere: nunc recondita
順風がまっすぐ我を押そうとも。遠くの海からこの明るい湖に来る時に、 我はいかなる願掛けも海辺の神々にしたことなし」。 だがこれらはすべて昔の話。今この船は安置されて、
senet quiete seque dedicat tibi,
gemelle Castor et gemelle Castoris.
安らかに老いて、双子の神カストールとポリュックスに捧げられておりまする。
五、日は沈んでも
Vivamus mea Lesbia, atque amemus,
rumoresque senum severiorum
omnes unius aestimemus assis!
生きようよ、私のレスビア、そいで愛しあおうよ、気むずかしやな年寄りどものかげ口なんどはそっくりで、びた一文に値踏みしとかう。
soles occidere et redire possunt:
nobis cum semel occidit brevis lux,
nox est perpetua una dormienda.
太陽は、日々沈んでもまた昇りもえようが、私らの短い光のひとたび沈めば、いつまでも明けぬ一夜を眠るほかないのだ。
da mi basia mille, deinde centum,
dein mille altera, dein secunda centum,
deinde usque altera mille, deinde centum.
さあ接吻（くちづけ）を千たびもおくれ、それから百も、それからもう千度、つづいてまた百度、それからもう千度まで、それから百たび
dein, cum milia multa fecerimus,
conturbabimus illa, ne sciamus,
aut ne quis malus invidere possit,
cum tantum sciat esse basiorum.
それで何千たびもやりすましてから、そいつをみんなまぜっ返しちまおうね、わからないよう、それにまた誰か意地悪いやつがやっかみもできないよう、そんなにまで接吻（くちづけ）が、たんとあるってわかった時にも。
Flavi, delicias tuas Catullo,
ni sint illepidae atque inelegantes,
velles dicere nec tacere posses.
フラヴィウスよ、君のお気に入りの娘を、もし可愛くなくて、綺麗でもないということがなければ、カトゥッルスに教えたくもなるだろうし、黙っていることもできないだろう
verum nescio quid febriculosi
scorti diligis: hoc pudet fateri.
きっと君はどこかの熱に浮かれた娼婦に惚れたから愛して、言うのが恥ずかしいんだね
nam te non viduas iacere noctes
nequiquam tacitum cubile clamat
だって、君が独り寝の夜を過ごしてはいない事は虚しく押し黙っているベッドは証言しているよ
sertis ac Syrio fragrans olivo,
pulvinusque peraeque et hic et ille
attritus, tremulique quassa lecti
argutatio inambulatioque.
花束とシリアのオリーブの香をしていて、枕はちらばり、あちらこちらが擦り切れて、きしむベッドはギシギシと揺れながら音を立てていた
nam perstare valet, nihil, tacere.
頑固にするのは全然役に立たないよ、黙っていたってね
cur? non tam latera ecfututa pandas,
ni tu quid facias ineptiarum.
どうしてかって？そんなに消耗し尽くした腰つきを君はしているはずがない、君がなにか馬鹿な事をしているのでなければね
quare, quidquid habes boni malique,
dic nobis. volo te ac tuos amores
ad caelum lepido vocare versu.
だから、よい事でも悪い事でも僕に言い給え。僕は君と君の愛を愛らしい詩で、天にまで歌い上げたいんだから
七、どれほど多くの口づけが
Quaeris, quot mihi basiationes
tuae, Lesbia, sint satis superque.
君は尋ねる、どれほど多くの君の口づけが、レスビアよ、僕にとって充分にいっぱいなのかと
quam magnus numerus Libyssae harenae
lasarpiciferis iacet Cyrenis
oraclum Iovis inter aestuosi
et Batti veteris sacrum sepulcrum;
ラーセルピーキウムもたらすキュレーネーで、灼熱のユッピテルの神殿と、いにしえのバットゥスの聖なる墓の間にあるリビアの砂の莫大な数ほど、
aut quam sidera multa, cum tacet nox,
furtivos hominum vident amores:
あるいは夜が黙している時に、人々のお忍びの愛を見ている星の数ほど、
tam te basia multa basiare
vesano satis et super Catullo est,
それほど多くの口づけを君がするなら、恋に狂ったカトゥッルスにとっては充分いっぱいになるんだ
quae nec pernumerare curiosi
possint nec mala fascinare lingua.
穿鑿好きなやつらが数え尽くしたり、悪意ある舌が呪いをかけられないほどに多くの口づけをね
八、かわいそうなカトゥルス
Miser Catulle, desinas ineptire,
et quod vides perisse perditum ducas.
かわいそうなカトゥルスよ、つまらん真似はやめなさい、それでもうダメと分かってることはダメと諦めなさい
fulsere quondam candidi tibi soles,
cum ventitabas quo puella ducebat
amata nobis quantum amabitur nulla.
かつてはお前にあかあかと輝いた日もあった。どんな女も愛されないほど私から愛された女が、音頭を取るところへ通いつめた頃には
ibi illa multa cum jocosa fiebant,
quae tu volebas nec puella nolebat,
fulsere vere candidi tibi soles.
その折に、交わされたたくさんのまた楽しいたくみの数々、お前が望めばあの女も拒まなかった、本当にそれらの日々はお前に明るくが輝いた
nunc iam illa non vult: tu quoque impotens noli,
nec quae fugit sectare, nec miser vive,
sed obstinata mente perfer, obdura.
それが今ではご免だとさ。お前だって気は逸ろうが、やめろよ、逃げるものは追うな、また惨めな生き方もよせよ、ただ心を固く閉ざして、しっかりと耐え忍べ
vale puella, iam Catullus obdurat,
nec te requiret nec rogabit invitam.
別れよう、女よ、もうカトゥルスはほぞを固めた、気のないお前に求めもしなければ乞いもしない
at tu dolebis, cum rogaberis nulla.
scelesta, vae te, quae tibi manet vita?
quis nunc te adibit? cui videberis bella?
だがお前は 悔いることだろう、誰も来なくなったら、 性悪女よ、ええ、どんな暮らしがお前に残っているのだ、誰がお前を尋ねよう、誰の目に美人とみえよう
quem nunc amabis? cuius esse diceris?
quem basiabis? cui labella mordebis?
at tu, Catulle, destinatus obdura.
お前は誰をこれから愛するのか、誰のものだと言い張るのか、誰にくちづけをして、誰の唇を噛もうというのだ。だが、カトゥルスよ、お前はきっぱりとほぞを固めろ
Verani, omnibus e meis amicis
antistans mihi milibus trecentis,
venistine domum ad tuos penates
fratresque unanimos anumque matrem?
venisti. o mihi nuntii beati!
visam te incolumem audiamque Hiberum
narrantem loca, facta nationes,
ut mos est tuus, applicansque collum
iucundum os oculosque suaviabor.
o quantum est hominum beatiorum,
quid me laetius est beatiusve?
Varus me meus ad suos amores
visum duxerat e foro otiosum,
scortillum, ut mihi tum repente visum est,
non sane illepidum neque invenustum,
huc ut venimus, incidere nobis
sermones varii, in quibus, quid esset
iam Bithynia, quo modo se haberet,
et quonam mihi profuisset aere.
respondi id quod erat, nihil neque ipsis
nec praetoribus esse nec cohorti,
cur quisquam caput unctius referret,
praesertim quibus esset irrumator
praetor, nec faceret pili cohortem.
'at certe tamen,' inquiunt 'quod illic
natum dicitur esse, comparasti
ad lecticam homines.' ego, ut puellae
unum me facerem beatiorem,
'non' inquam 'mihi tam fuit maligne
ut, provincia quod mala incidisset,
non possem octo homines parare rectos.'
at mi nullus erat nec hic neque illic
fractum qui veteris pedem grabati
in collo sibi collocare posset.
hic illa, ut decuit cinaediorem,
'quaeso' inquit 'mihi, mi Catulle, paulum
istos commoda: nam volo ad Serapim
deferri.' 'mane' inquii puellae,
'istud quod modo dixeram me habere,
fugit me ratio: meus sodalis—
Cinna est Gaius—is sibi paravit.
verum, utrum illius an mei, quid ad me?
utor tam bene quam mihi pararim.
sed tu insulsa male et molesta vivis,
per quam non licet esse neglegentem.'
Furi et Aureli comites Catulli,
sive in extremos penetrabit Indos,
litus ut longe resonante Eoa
tunditur unda,
sive in Hyrcanos Arabesve molles,
seu Sagas sagittiferosve Parthos,
sive quae septemgeminus colorat
aequora Nilus,
sive trans altas gradietur Alpes,
Caesaris visens monimenta magni,
Gallicum Rhenum horribile aequor ulti-
mosque Britannos,
omnia haec, quaecumque feret voluntas
caelitum, temptare simul parati,
pauca nuntiate meae puellae
non bona dicta.
cum suis vivat valeatque moechis,
quos simul complexa tenet trecentos,
nullum amans vere, sed identidem omnium
ilia rumpens;
nec meum respectet, ut ante, amorem,
qui illius culpa cecidit velut prati
ultimi flos, praetereunte postquam
tactus aratro est.
Marrucine Asini, manu sinistra
non belle uteris: in joco atque vino
tollis lintea neglegentiorum.
hoc salsum esse putas? fugit te, inepte:
quamvis sordida res et invenusta est.
non credis mihi? crede Pollioni
fratri, qui tua furta vel talento
mutari velit: est enim leporum
differtus puer ac facetiarum.
quare aut hendecasyllabos trecentos
exspecta, aut mihi linteum remitte,
quod me non movet aestimatione,
verum est mnemosynum mei sodalis.
nam sudaria Saetaba ex Hiberis
miserunt mihi muneri Fabullus
et Veranius: haec amem necesse est
ut Veraniolum meum et Fabullum.
Cenabis bene, mi Fabulle, apud me
paucis, si tibi di favent, diebus,
si tecum attuleris bonam atque magnam
cenam, non sine candida puella
et vino et sale et omnibus cachinnis.
haec si, inquam, attuleris, venuste noster,
cenabis bene; nam tui Catulli
plenus sacculus est aranearum.
sed contra accipies meros amores
seu quid suavius elegantiusve est:
nam unguentum dabo, quod meae puellae
donarunt Veneres Cupidinesque,
quod tu cum olfacies, deos rogabis,
totum ut te faciant, Fabulle, nasum.
Ni te plus oculis meis amarem,
iucundissime Calve, munere isto
odissem te odio Vatiniano:
nam quid feci ego quidve sum locutus,
cur me tot male perderes poetis?
isti di mala multa dent clienti,
qui tantum tibi misit impiorum.
quod si, ut suspicor, hoc novum ac repertum
munus dat tibi Sulla litterator,
non est mi male, sed bene ac beate,
quod non dispereunt tui labores.
di magni, horribilem et sacrum libellum!
quem tu scilicet ad tuum Catullum
misti, continuo ut die periret,
Saturnalibus, optimo dierum!
non non hoc tibi, false, sic abibit.
nam si luxerit ad librariorum
curram scrinia, Caesios, Aquinos,
Suffenum, omnia colligam venena.
ac te his suppliciis remunerabor.
vos hinc interea valete abite
illuc, unde malum pedem attulistis,
saecli incommoda, pessimi poetae.
Si qui forte mearum ineptiarum
lectores eritis manusque vestras
non horrebitis admovere nobis,
Commendo tibi me ac meos amores,
Aureli. veniam peto pudentem,
ut, si quicquam animo tuo cupisti,
quod castum expeteres et integellum,
conserves puerum mihi pudice,
non dico a populo—nihil veremur
istos, qui in platea modo huc modo illuc
in re praetereunt sua occupati—
verum a te metuo tuoque pene
infesto pueris bonis malisque.
quem tu qua lubet, ut lubet moveto
quantum vis, ubi erit foris paratum:
hunc unum excipio, ut puto, pudenter.
quod si te mala mens furorque vecors
in tantam impulerit, sceleste, culpam,
ut nostrum insidiis caput lacessas.
a tum te miserum malique fati!
quem attractis pedibus patente porta
percurrent raphanique mugilesque.
Pedicabo ego vos et irrumabo,
Aureli pathice et cinaede Furi,
qui me ex versiculis meis putastis,
quod sunt molliculi, parum pudicum.
nam castum esse decet pium poetam
ipsum, versiculos nihil necesse est;
qui tum denique habent salem ac leporem,
si sunt molliculi ac parum pudici,
et quod pruriat incitare possunt,
non dico pueris, sed his pilosis
qui duros nequeunt movere lumbos.
vos, quod milia multa basiorum
legistis, male me marem putatis?
pedicabo ego vos et irrumabo.
O Colonia, quae cupis ponte ludere longo,
et salire paratum habes, sed vereris inepta
crura ponticuli axulis stantis in redivivis,
ne supinus eat cavaque in palude recumbat:
sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat,
in quo vel Salisubsali sacra suscipiantur,
munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus.
quendam municipem meum de tuo volo ponte
ire praecipitem in lutum per caputque pedesque,
verum totius ut lacus putidaeque paludis
lividissima maximeque est profunda vorago.
insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar
bimuli tremula patris dormientis in ulna.
cui cum sit viridissimo nupta flore puella
et puella tenellulo delicatior haedo,
adservanda nigerrimis diligentius uuis,
ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni,
nec se subleuat ex sua parte, sed velut alnus
in fossa Liguri iacet suppernata securi,
tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam;
talis iste meus stupor nil videt, nihil audit,
ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit.
nunc eum volo de tuo ponte mittere pronum,
si pote stolidum repente excitare veternum,
et supinum animum in gravi derelinquere caeno,
ferream ut soleam tenaci in voragine mula.
Aureli, pater esuritionum,
non harum modo, sed quot aut fuerunt
aut sunt aut aliis erunt in annis,
pedicare cupis meos amores.
nec clam: nam simul es, jocaris una,
haerens ad latus omnia experiris.
frustra: nam insidias mihi instruentem
tangam te prior irrumatione.
atque id si faceres satur, tacerem:
nunc ipsum id doleo, quod esurire
me me puer et sitire discet.
quare desine, dum licet pudico,
ne finem facias, sed irrumatus.
Suffenus iste, Vare, quem probe nosti,
homo est venustus et dicax et urbanus,
idemque longe plurimos facit versus.
puto esse ego illi milia aut decem aut plura
perscripta, nec sic ut fit in palimpsesto
relata: cartae regiae, novi libri,
novi umbilici, lora rubra membranae,
derecta plumbo et pumice omnia aequata.
haec cum legas tu, bellus ille et urbanus
Suffenus unus caprimulgus aut fossor
rursus videtur: tantum abhorret ac mutat.
hoc quid putemus esse? qui modo scurra
aut si quid hac re scitius videbatur,
idem infaceto est infacetior rure,
simul poemata attigit, neque idem umquam
aeque est beatus ac poema cum scribit:
tam gaudet in se tamque se ipse miratur.
nimirum idem omnes fallimur, neque est quisquam
quem non in aliqua re videre Suffenum
possis. suus cuique attributus est error;
sed non videmus manticae quod in tergo est.
Furi cui neque servus est neque arca
nec cimex neque araneus neque ignis,
verum est et pater et noverca, quorum
dentes vel silicem comesse possunt,
est pulcre tibi cum tuo parente
et cum coniuge lignea parentis.
nec mirum: bene nam valetis omnes,
pulcre concoquitis, nihil timetis,
non incendia, non graves rvinas,
non facta impia, non dolos veneni,
non casus alios periculorum.
atque corpora sicciora cornu
aut siquid magis aridum est habetis
sole et frigore et esuritione.
quare non tibi sit bene ac beate?
a te sudor abest, abest saliva,
mucusque et mala pituita nasi.
hanc ad munditiem adde mundiorem,
quod culus tibi purior salillo est,
nec toto decies cacas in anno;
atque id durius est faba et lapillis.
quod tu si manibus teras fricesque,
non umquam digitum inquinare posses
haec tu commoda tam beata, Furi,
noli spernere nec putare parvi,
et sestertia quae soles precari
centum desine: nam sat es beatus.
O qui flosculus es Iuventiorum,
non horum modo, sed quot aut fuerunt
aut posthac aliis erunt in annis,
mallem divitias Midae dedisses
isti, cui neque servus est neque arca,
quam sic te sineres ab illo amari.
'qui? non est homo bellus?' inquies. est:
sed bello huic neque servus est neque arca.
hoc tu quam lubet abice elevaque:
nec servum tamen ille habet neque arcam.
Cinaede Thalle, mollior cuniculi capillo
vel anseris medullula vel imula oricilla
vel pene languido senis situque araneoso,
idemque, Thalle, turbida rapacior procella,
cum diva mulier aries ostendit oscitantes,
remitte pallium mihi meum, quod involasti,
sudariumque Saetabum catagraphosque Thynos,
inepte, quae palam soles habere tamquam avita.
quae nunc tuis ab unguibus reglutina et remitte,
ne laneum latusculum manusque mollicellas
inusta turpiter tibi flagella conscribillent,
et insolenter aestues, velut minuta magno
deprensa navis in mari, vesaniente vento.
Furi villula vestra non ad Austri
flatus opposita est neque ad Favoni
nec saevi Boreae aut Apheliotae,
verum ad milia quindecim et ducentos.
o ventum horribilem atque pestilentem!
Minister vetuli puer Falerni
inger mi calices amariores,
ut lex Postumiae iubet magistrae
ebrioso acino ebriosioris.
at vos quo lubet hinc abite, lymphae
vini pernicies, et ad severos
migrate. hic merus est Thyonianus.
XXVIII. ad Verannium et Fabullum
Pisonis comites, cohors inanis,
aptis sarcinulis et expeditis,
Verani optime tuque mi Fabulle,
quid rerum geritis? satisne cum isto
vappa frigoraque et famem tulistis?
ecquidnam in tabulis patet lucelli
expensum, ut mihi, qui meum secutus
praetorem refero datum lucello?
o Memmi, bene me ac diu supinum
tota ista trabe lentus irrumasti.
sed, quantum video, pari fuistis
casu: nam nihilo minore verpa
farti estis. pete nobiles amicos!
at vobis mala multa di deaeque
dent, opprobria Romuli Remique.
Quis hoc potest videre, quis potest pati,
nisi impudicus et vorax et aleo,
Mamurram habere quod Comata Gallia
habebat uncti et ultima Britannia?
cinaede Romule haec videbis et feres?
et ille nunc superbus et superfluens
perambulabit omnium cubilia,
ut albulus columbus aut Adoneus?
cinaede Romule, haec videbis et feres?
es impudicus et vorax et aleo.
eone nomine, imperator unice,
fuisti in ultima occidentis insula,
ut ista vestra diffututa mentula
ducenties comesset aut trecenties?
quid est alid sinistra liberalitas?
parum expatravit an parum elluatus est?
paterna prima lancinata sunt bona,
secunda praeda Pontica, inde tertia
Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus:
nunc Galliae timetur et Britanniae.
quid hunc malum fovetis? aut quid hic potest
nisi uncta devorare patrimonia?
eone nomine urbis opulentissime
socer generque, perdidistis omnia?
Alfene immemor atque unanimis false sodalibus,
iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi?
iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide?
nec facta impia fallacum hominum caelicolis placent.
quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis.
eheu quid faciant, dic, homines cuive habeant fidem?
certe tute iubebas animam tradere, inique, me
inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent.
idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque
ventos irrita ferre ac nebulas aereas sinis.
si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides,
quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui.
三十一、故郷歓会
Paene insularum, Sirmio, insularumque
ocelle, quascumque in liquentibus stagnis
marique vasto fert uterque Neptunus,
ありとある出島の、またあらゆる島の瞳というべきスィルミオの岬よ ― たゆとう山湖(いずみ)や果てしない海のさ中に双方のネプチューンがたもつ限りの島々の―
quam te libenter quamque laetus inviso,
vix mi ipse credens Thuniam atque Bithunos
liquisse campos et videre te in tuto.
我はどれほどに嬉しくまた心楽しくも、お前をここに訪ねることか、 我ながらほとほと信じきれないほどだ、ドゥーニャの里やビチュニアの山野を捨てて、今ここにつつがなくお前を見ようとは、
o quid solutis est beatius curis,
cum mens onus reponit, ac peregrino
labore fessi venimus larem ad nostrum,
desideratoque acquiescimus lecto?
ああ、様々な世のわずらいを解き放たれて、胸にある重荷をおろし、異国の旅に疲れたこの身を、ふるさとの家居に帰り、憧れた臥床の上に、やすらえるより、 世に恵まれたことがあろうか
hoc est quod unum est pro laboribus tantis.
これこそは、かばかりの辛労にも報いえる唯一のもの
salve, o venusta Sirmio, atque ero gaude
gaudente, vosque, o Lydiae lacus undae,
ridete quidquid est domi cachinnorum.
されば、おお美しいスィルミオよ、お前の主人に会って喜べ、 またお前らも喜べよ、リュディアの湖のささら波よ、 笑え、さあ、この里にある朗らかな笑いの全てを捧げて
Amabo, mea dulcis Ipsitilla,
meae deliciae, mei lepores,
iube ad te veniam meridiatum.
et si iusseris, illud adiuvato,
ne quis liminis obseret tabellam,
neu tibi lubeat foras abire,
sed domi maneas paresque nobis
novem continuas fututiones.
verum si quid ages, statim iubeto:
nam pransus iaceo et satur supinus
pertundo tunicamque palliumque.
O Furum optime balneariorum
Vibenni pater et cinaede fili
(nam dextra pater inquinatiore,
culo filius est voraciore),
cur non exilium malasque in oras
itis? quandoquidem patris rapinae
notae sunt populo, et natis pilosas,
fili, non potes asse venditare.
Dianae sumus in fide
o Latonia, maximi
montium domina ut fores
tu Lucina dolentibus
tu cursu, dea, menstruo
sis quocumque tibi placet
XXXV. ad Caecilium iubet libello loqui
Poetae tenero, meo sodali,
Annales Volusi, cacata carta,
XXXVII. ad contubernales et Egnatium
Salax taberna vosque contubernales,
Malest, Cornifici, tuo Catullo
三十九、白い歯の男を
Egnatius, quod candidos habet dentes,
エグナティウスは真っ白な歯を持っているというので、場所もわきまえず、やたらにニヤつく、
subsellium, cum orator excitat fletum,
法廷にみんなが集まり、被告を前に弁護士が長広舌でお涙を誘う時にも、あいつはニヤつく
lugetur, orba cum flet unicum mater,
優しい息子の棺を囲んで人々がお悔やみを述べ、 残された 母が一人息子を泣いている 折にもやつはニヤつくなんだろうと、どのような場所柄だろうと、何をやっていようと、ニヤつくのだ
neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum.
こうした、やつの病は、まあ僕の考えでは、決して良い趣味でも典雅でもない。さればさ、僕は君に一片の忠告をしなきゃならない
si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs
エグナティウスくん、よし君がローマ人なり、またサビナとか、ティブルのものとか、またはでぶのウンブリア人とか、喰い太ったトスカナ人とか、それとも色黒で牙を生やしたラヌーヴィア人か、あるいはポーの 川向いの生まれか―ちょっと私の故郷も言えばね ―
aut quilubet, qui puriter lavit dentes,
また誰にもせよ、綺麗に歯をすすぐ者だったにしろ、それでもどこでも構わず、やたらニヤつくのは願い下げだね
nam risu inepto res ineptior nulla est.
だって間の抜けた笑い方より、間抜けなものはまたとないもの
nunc Celtiber es: Celtiberia in terra,
ところが君はケルティベル人だ、しかもケルティベルの国では、誰も彼も夜溜めといた小便でもって朝がくると、歯だの真っ赤な歯茎だのを磨くのが習慣だってね
ut quo iste vester expolitior dens est,
とすると君のその歯が綺麗なりゃ、綺麗に磨かれているだけ、それだけ余計にその汁を飲んだっての見せてるんだね
Quaenam te mala mens, miselle Ravide,
Ameana puella defututa
Adeste, hendecasyllabi, quot estis
四十三、いやあ、これはこれは
Salve, nec minimo puella naso
いやあ、これはこれは、些か小さ過ぎないお鼻をお持ちの御女中、お足も綺麗、お瞳（め）も黒い、お指もすんなり、口許も小ざつぱりとはみな行きかねる。まったく、お上品すぎるとは申せない物言ひぶりでね、
フォルミアエの身代限りをした男と仲好しの御婦人さま
ten provincia narrat esse bellam?
あんたですかえ、地方でもつて美人の噂が高いってえのは
tecum Lesbia nostra comparatur?
あんたと私どものレスビアさんが較べものになってるんだって？
o saeclum insapiens et infacetum!
まあ、何ていう馬鹿らしい、悪趣味な時代でしょうかね
O Funde noster seu Sabine seu Tiburs
四十五、セプティミウスに
Acmen Septimius suos amores
恋人のアクメを膝に乗せてセプティミウスが言うには 「私のアクメよ、もしも私がお前を命の限り愛してもいず、またこの先、幾年まで世の誰にも勝って、 焦がれ死にするほど愛する積りがなければ
solus in Libya Indiaque tosta
私はたった一人でリビアか焦熱のインドの国かで、青い目の獅子にでも出くわせばいい」
hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante
こういうとアモルは左から次に右からと、是認のくしゃみをした。 するとアクメは少し頭を仰向けて愛しい人のとろんとしたまなこに、その真紅の口をもって口づけして
'sic' inquit 'mea vita Septimille,
言うには「ほんに、私の命のセプティミウス様、この身の心の髄までも、もっともっと強く、火(ほ)むらの燃えたつそのように、ただこの一人の主(恋の神)だけに共々お仕えしましょう」
hoc ut dixit, Amor sinistra ut ante
こういうとアモルは右から次に左から是認のくしゃみをした。 今もなおこの瑞兆を首途(かどで)にして、二人はかたみに心ごころに愛し愛されている。
unam Septimius misellus Acmen
たった一人のアクメをセプティミウスはあわれにも、シリア中よりブリタニア中よりいとおしみ、たった一人の セプティミウスに貞淑なアクメは愛しさも可愛さも尽くしている
quis ullos homines beatiores
誰か世に見たものがあろうか、もっと恵まれた人たちを、もっと 吉祥な恋愛の情を
四十六、春行
Iam ver egelidos refert tepores,
春ははや寒からぬ温気(うんき)をもたらし、はや彼岸頃の空あれの気配も、なごやかな西の微風に静まっていく
linquantur Phrygii, Catulle, campi
出で立とうよ、カトゥルス、フリギアの野山も、もえわたるニケーアの豊かな畑もしりえに
ad claras Asiae volemus urbes.
世に聞こえたアジアの国の大邑さして飛んで行こうよ
iam mens praetrepidans avet vagari,
心ははや今も震えときめいて、遊行を思い、足もはやその 翹望(ぎょうぼう)に嬉しく張り切っている
o dulces comitum valete coetus,
さらばみちづれの楽しいつどいの人らよ、遥か家郷を同じく出でたった我々を八またの道はとりどりまたつれ返すのだ
XLVII. ad Porcium et Socrationem
Porci et Socration, duae sinistrae
四十八、蜜みたような
Mellitos oculos tuos, Juventi,
蜜みたような可愛い君の目に、ユウェンティウスよ、もし誰かが私にいつまでもくちづけさせてくれるなら万を三十たびまでも口づけ、それでも決して私には心行くとは言えなかろうもの
non si densior aridis aristis
この私らのくちづけの、畑の取り入れが乾き実った麦の穂の数より多くなかったならば
IL. ad Marcum Tullium Ciceronem
Disertissime Romuli nepotum,
Hesterno, Licini, die otiosi
リキニウスよ、昨日徒然に僕らは書板で沢山戯れた、羽目を外そうと決めていた通りにね
scribens versiculos uterque nostrum
僕ら二人は短詩を書きながら、ある時はこの韻律、ある時はあの韻律で遊んだ、冗談と酒を交えつつ、お互いに返り歌をしながら
atque illinc abii tuo lepore
そうして、リキニウスよ、そこから君の気の利いたウィットに刺激されて、帰ってから、
僕は惨めなことに、食べ物もおいしくなくなったし眠って眼を休めることも出来なくなった
sed toto indomitus furore lecto
怒りをおさえられなくてベッド中を転げ回り、君と再会して話をするために、夜明けが来るのを待った
at defessa labore membra postquam
だが、疲労で疲れきって死にかけた身体をベッドに横たえてから、善き友よ、君にこの詩を作ったのだ、そこから僕の苦しみを君が見て取れるようにね
nunc audax cave sis, precesque nostras,
今、君は出しゃばらないよう気をつけろ、お願いだから、僕の願いにつばを吐きかけないでくれ、愛しの友よ、復讐の女神が君に罰を要求しないようにと、気性の激しい女神の気分を害さぬよう気をつけろ
Ille mi par esse deo videtur,
LI.B
五十一Ｂ、逸題
otium, Catulle, tibi molestum est:
安逸が、カトゥルスよ、 お前をだめにする。 お前は安逸に傲ってあまりにも放埒をする。 安逸は昔も王たちや栄えた都をさえ滅ぼしたのだ
Quid est, Catulle? quid moraris emori?
LIII. ad Gaium Licinium Calvum
Risi nescio quem modo e corona,
Othonis caput oppido est pusillum,
Oramus, si forte non molestum est,
O rem ridiculam, Cato, et jocosam,
LVII. ad Gaium Iulium Caesarem
Pulcre convenit improbis cinaedis,
LVIII. ad Marcum Caelium Rufum
Caeli, Lesbia nostra, Lesbia illa.
Non custos si fingar ille Cretum,
Bononiensis Rufa Rufulum fellat,
Num te leaena montibus Libystinis
LXI. epythalamius Iunie et Mallii
Collis o Heliconii
cinge tempora floribus
excitusque hilari die,
namque Iunia Manlio,
floridis velut enitens
quare age, huc aditum ferens,
ac domum dominam voca
vosque item simul, integrae
ut libentius, audiens
quis deus magis est ama-
te suis tremulus parens
tu fero iuveni in manus
nil potest sine te Venus,
nulla quit sine te domus
quae tuis careat sacris,
claustra pandite ianuae.
talis in vario solet
prodeas nova nupta, si
non tuus levis in mala
lenta sed velut adsitas
o cubile, quod omnibus
quae tuo veniunt ero,
tollite, o pueri, faces:
ne diu taceat procax
da nuces pueris, iners
sordebant tibi villicae,
diceris male te a tuis
scimus haec tibi quae licent
nupta, tu quoque quae tuus
en tibi domus ut potens
usque dum tremulum movens
transfer omine cum bono
aspice intus ut accubans
illi non minus ac tibi
mitte brachiolum teres,
vos bonae senibus viris
iam licet venias, marite:
at, marite, ita me iuvent
non diu remoratus es:
ille pulueris Africi
ludite ut lubet, et brevi
Torquatus volo parvulus
sit suo similis patri
talis illius a bona
claudite ostia, virgines:
LXII. exametrum carmen nuptiale 六十二、
Vesper adest, iuvenes, consurgite: Vesper Olympo
Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis?
夕星よ、空を渡る火に、御身よりも 無情なものがあろうか、よくも御身は母親の抱擁からして娘を無理やりもぎ取れるもの、 母親の抱擁から、すがりついている娘を無理やりにもぎ取ったうえ、燃えたっている若者に清浄な乙女を与えようとは…敵の都を攻め落とした兵士らとて、これよりも無情なことはすまいに
Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis?
Ut flos in saeptis secretus nascitur hortis,
さながらに墻(かき)を巡らす苑生に人知れず生い立つ花の様に、羊にも気づかれず、鋤にもかつて掘り返されずに、微風の愛撫になつき、陽に賢さも増し、雨に育った
multi illum pueri, multae optavere puellae:
その花を何人となく、わか者たち乙女らがたくさんに来てのぞみ求めた、それが今、優しい手先につみとられてしおれてみれば、誰一人とて、その花を、若者にも乙女にも、望み求めるものはないのだ
sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est;
Super alta vectus Attis celeri rate maria,
LXIV. Argonautia et epythalamium Thetidis et Pelei
Peliaco quondam prognatae vertice pinus
+
Etsi me assiduo confectum cura dolore
Omnia qui magni dispexit lumina mundi,
LXVII. de ianua moechae cuiusdam
O dulci iucunda virgo, iucunda parenti,
Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo
六十九、不思議がるにも及ぶまいさ
Noli admirari, quare tibi femina nulla,
不思議がるにも及ぶまいさ、ルーフスくん、誰一人君を優しい腿に抱きとってくれる女の人がいないからって
non si illam rarae labefactes munere vestis
よしんば君が彼女に珍貴な衣装だとか透き通った宝石を贈って攻め落とそうとかかったとしてもね
laedit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur
君にはひとつ悪い噂が立っているんだよ、つまり君の脇の下のへこんだところに、恐っそろしいヤギが隠れているってね。そいつをみんな怖がっているのさ
hunc metuunt omnes, neque mirum: nam mala valde est
それも怪しむことはないよ。だってとてもひどい獣だってんで、綺麗な娘なんか添い寝したいとは思うまいもの。
quare aut crudelem nasorum interfice pestem,
それゆえ、まずその誰しもの穴をねじ上げる癖者をやっつけちまうか、さもなきゃみんなの逃げるの不思議がるのはやめにするんだね
七十、流れる水に
Nulli se dicit mulier mea nubere malle
私の恋人は云ったっけ、「私はあなた以外のどんな方とも、いっしょになる気はございませんの、たとえ大神（おおかみ）ユピテル様がお望みでも、」と
dicit: sed mulier cupido quod dicit amanti,
そう云ったっけ。だが、のぼせあがった男の耳に、女がささやく言葉というのは、空吹く風か、急いで流れる水にでも、書きつけるのがふさわしいもの
Si cui iure bono sacer alarum obstitit hircus,
Dicebas quondam solum te nosse Catullum,
Desine de quoquam quicquam bene velle mereri
人から御返しが得られると思うのはやめよ。あるいは、誰かを信用できると思うのはやめよ
omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne
誰もかもみんな恩知らずだ、よくしてやった事は何の役にもたたない。いやそれどころか、苦労はするし、害をもたらす
ut mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget,
ちょうど僕がそうだった。僕に誰よりもひどく辛くあたったのは、ほかならぬ、かつて僕を唯一無二の友だと思っていたその人だったのだ
Gellius audierat patruum obiurgare solere,
Huc est mens deducta tua mea, Lesbia, culpa
七十六、無題
Siqua recordanti benefacta priora voluptas
世にそのかみの心づくしを思い出る人に、もし楽しさがありとすれば、自分が道を守ったと考える時、また尊い信実を破りもせず、いかなる誓いにおいても、人を欺くに神の御名を涜したことも決してないというなら、カトゥルスよ、長年の間にもこの報いられない愛から、お前にはたくさんな喜びが、なお十分に取り残されていよう
nam quaecumque homines bene cuiquam aut dicere possunt
だって、人が誰かに何にしろなし得るほどの良い言葉なり、また良い所業なり、それをお前は言い尽くし、し尽くしているもの
omnia quae ingratae perierunt credita menti.
情けを知らぬ人の心に託(かず)けられた全ては滅び過ぎ去った
quare iam te cur amplius excrucies?
それゆえお前は何とて今更この上は胸を苦しめようぞ
quin tu animo offirmas atque istinc teque reducis,
どうしてお前が、心をじっと引き締めず、これから先、固く構えて、神々ものぞみたまわぬ惨めさに落ち入るのを、やめないでよかろうか
difficile est longum subito deponere amorem,
難しいこと、長い間の愛情をにわかに捨てるというのは。 難しいこと、いかにも、だがそれをどうぞして、やりおおせろ。それだけが救われる道なのだ
hoc est tibi pervincendum,
是非にもそれを遂げねばならぬ、 出来ようと出来まいと、それをやるのだ
o di, si vestrum est misereri, aut si quibus umquam
おお、神々よ、憐れみの御心ならば、 またそもそも世の人のいまわのきわに、いやはての救いを与えたもうたことありとせば、この身のあはれをみそなわし、もしわが生にして、浄くあったと言うならば、この悪疾、この害悪をわが身より取り去りたまえ。
quae mihi subrepens imos ut torpor in artus
いつ知れず、我が四肢に忍び込み、麻痺のように胸うちの隅々からさえ、喜びを追いやったこの悪疾を
non iam illud quaero, contra me ut diligat illa,
今はもはや願いはすまい、彼女に私を愛し返してもらいたいなど。また、貞潔に身を保てと望めと、できるはずもないことを
ipse valere opto et taetrum hunc deponere morbum.
こちらから別れを求め、このむごたらしい病を、捨離しようというのだ。諸神よ、わが信心にめで、願わくはこの一言を許させたまえ
Rufe mihi frustra ac nequiquam credite amice
Gallus habet fratres, quorum est lepidissima coniunx
* * * * * * *
Lesbius est pulcer. quid ni? quem Lesbia malit
Quid dicam, Gelli, quare rosea ista labella
Nemone in tanto potuit populo esse, Iuventi,
Quinti, si tibi vis oculos debere Catullum
Lesbia mi praesente viro mala plurima dicit:
Chommoda dicebat, si quando commoda vellet
アッリウスはコンモダと言いたい時には、クホンモダって言ったものだ。そして、インスィディアースはヒンスィディアースとね。
et tum mirifice sperabat se esse locutum,
そして、自分は素晴らしく発音したと奴が悦に入ったのは、力の限りにヒンスィディアースと言った時だった。
credo, sic mater, sic liber avunculus eius.
思うに、こんなふうに奴の母親も、自由人の叔父も、母方の祖父も、祖母も言っていたのだ
hoc misso in Syriam requierant omnibus aures
こいつをシリアに送ったら、みんなの耳はほっとした。同じこれらの言葉を、そっと優しく聞いたものだ。
nec sibi postilla metuebant talia verba,
そして、今後は、こんなふうな言葉を恐れることはなくなった。と、突然、恐ろしい知らせが伝えられた。
Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset,
アッリウスがそこに行った後、イオニアの波がもはやイオニアではなく、ヒオニアになったとさ。
八十五、恋と憎み
Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris.
憎いながらに、なお恋しとはどうしたわけと問はれもせうが、ただ由故（ゆえ）もなく かう成りはてて、切り虐（さいな）まるる身の因果
八十六、クインティアに
Quintia formosa est multis. mihi candida, longa,
クインティアが美人だという人も多い。 私の目には色白で、背も高いし、なるほどスラリとしている、それは私もいちいちに認めるけれど
totum illud formosa nego: nam nulla venustas,
美人とはどうしてもいいかねよう。だって、てんから色艶がなく、大きななりをしているくせに、ただ一摘みの味さえないもの
Lesbia formosa est, quae cum pulcerrima tota est,
レスビアこそは美人であり、どこをとっても美しい。そのうえみんなの色艶を全部奪って独り占め
八十七、どんな女も
Nulla potest mulier tantum se dicere amatam
どんな女もこれほどに自分が人から愛されているとはいえまい、本当に、レズビアが私から愛されているようには
nulla fides ullo fuit umquam foedere tanta,
どんなにまた深い信実も、およそのいかなる誓いにも、かつて見出されはしなかった、お前の愛に私の方から尽くしたほどには
Quid facit is, Gelli, qui cum matre atque sorore
Gellius est tenuis: quid ni? cui tam bona mater
Nascatur magus ex Gelli matrisque nefando
Non ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum
Lesbia mi dicit semper male nec tacet umquam
XCIII. ad Gaium Iulium Caesarem
Nil nimium studeo, Caesar, tibi velle placere,
Mentula moechatur. Moechatur mentula? Certe.
Zmyrna mei Cinnae nonam post denique messem
Parva mei mihi sint cordi monimenta ...,
XCVI. ad Gaium Licinium Calvum
九十六、カルウゥスに
Si quicquam mutis gratum acceptumque sepulcris
もしも夜に物言わぬ 墓石にとって喜ばしいこと、 あるは好ましいことなりが、カルウォスよ、我々の嘆きよりして生じ得るものなら
quo desiderio veteres renovamus amores
我々は今は亡き人を惜しんで昔の愛の思い出を新たにするなり、さらには帰らぬ心づくしの数々を涙とともに数え嘆きはするが
certe non tanto mors immatura dolori est
必ずやクィンティリアは自らの若死を悲しみの因(たね)とするより、御身の深い情けを喜びとせん。
Non (ita me di ament) quicquam referre putavi,
In te, si in quemquam, dici pote, putide Victi,
Surripui tibi, dum ludis, mellite Iuventi,
Caelius Aufillenum et Qvintius Aufillenam
百一、逢うての別れを
Multas per gentes et multa per aequora vectus
いくその国、いくその海を巡り渡ってたどり着いたのは、弟よ、 この痛ましい法会の式か
ut te postremo donarem munere mortis
この世を去ったお前のために最終(いやはて)の務めを果たし、変わり果てた甲斐もない冷たい灰に物を言いかけようして
quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum.
世の運命が私からお前の身そのものを奪いさったことゆえ
heu miser indigne frater adempte mihi,
おお無残にも私から裂き離された愛おしい弟よ
nunc tamen interea haec, prisco quae more parentum
さりながら今はともかく、祖先たちの古い慣習(ならわし)により、他界した人々のため伝え行う嘆きを込めたこの供養のものら
accipe fraterno multum manantia fletu,
兄弟の注ぐ涙に、濡れひじたこの品々を享けてくれよ、そして永久に告げあおうよ、お前と逢うての別れを
Si quicquam tacito commissum est fido ab amico,
Aut sodes mihi redde decem sestertia, Silo,
Credis me potuisse meae maledicere vitae,
Mentula conatur Pipleium scandere montem:
Cum puero bello praeconem qui videt esse,
Si quicquam cupido optantique optigit umquam
Si, Comini, populi arbitrio tua cana senectus
Iucundum, mea vita, mihi proponis amorem
Aufilena, bonae semper laudantur amicae:
Aufilena, viro contentam vivere solo,
Multus homo es, Naso, neque tecum multus homo
CXIII. ad Gaium Helvium Cinnam
Consule Pompeio primum duo, Cinna, solebant
Firmanus saltu non falso Mentula diues
Mentula habet instar triginta iugera prati,
Saepe tibi studioso animo venante requirens
Fragmenta
I.
Hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape,
II.
de meo ligurrire libido est
III.
at non effugies meos iambos
puellae et pueri integri:
Dianam pueri integri
puellaeque canamus.
magna progenies Iovis,
quam mater prope Deliam
deposiuit olivam,
silvarumque virentium
saltuumque reconditorum
amniumque sonantum:
Iuno dicta puerperis,
tu potens Trivia et notho es
dicta lumine Luna.
metiens iter annuum,
rustica agricolae bonis
tecta frugibus exples.
sancta nomine, Romulique,
antique ut solita es, bona
sospites ope gentem.
velim Caecilio, papyre, dicas
Veronam veniat, Noui relinquens
Comi moenia Lariumque litus.
nam quasdam volo cogitationes
amici accipiat sui meique.
quare, si sapiet, viam vorabit,
quamvis candida milies puella
euntem revocet, manusque collo
ambas iniciens roget morari.
quae nunc, si mihi vera nuntiantur,
illum deperit impotente amore.
nam quo tempore legit incohatam
Dindymi dominam, ex eo misellae
ignes interiorem edunt medullam.
ignosco tibi, Sapphica puella
musa doctior; est enim venuste
Magna Caecilio incohata Mater.
votum soluite pro mea puella.
nam sanctae Veneri Cupidinique
vovit, si sibi restitutus essem
desissemque truces vibrare iambos,
electissima pessimi poetae
scripta tardipedi deo daturam
infelicibus ustulanda lignis.
et hoc pessima se puella vidit
iocose lepide vovere divis.
nunc o caeruleo creata ponto,
quae sanctum Idalium Vriosque apertos
quaeque Ancona Cnidumque harundinosam
colis quaeque Amathunta quaeque Golgos
quaeque Durrachium Hadriae tabernam,
acceptum face redditumque votum,
si non illepidum neque invenustum est.
at vos interea venite in ignem,
pleni ruris et inficetiarum.
annales Volusi, cacata carta.
a pilleatis nona fratribus pila,
solis putatis esse mentulas vobis,
solis licere, quidquid est puellarum,
confutuere et putare ceteros hircos?
an, continenter quod sedetis insulsi
centum an ducenti, non putatis ausurum
me una ducentos irrumare sessores?
atqui putate: namque totius vobis
frontem tabernae sopionibus scribam.
puella nam mi, quae meo sinu fugit,
amata tantum quantum amabitur nulla,
pro qua mihi sunt magna bella pugnata,
consedit istic. hanc boni beatique
omnes amatis, et quidem, quod indignum est,
omnes pusilli et semitarii moechi;
tu praeter omnes une de capillatis,
cuniculosae Celtiberiae fili,
Egnati. opaca quem bonum facit barba
et dens Hibera defricatus urina.
malest, me hercule, et laboriose,
et magis magis in dies et horas.
quem tu, quod minimum facillimumque est,
qua solatus es allocutione?
irascor tibi. sic meos amores?
paulum quid lubet allocutionis,
maestius lacrimis Simonideis.
renidet usque quaque. si ad rei ventum est
renidet ille; si ad pii rogum fili
renidet ille. quidquid est, ubicumque est,
quodcumque agit, renidet: hunc habet morbum,
quare monendum est te mihi, bone Egnati.
aut pinguis Umber aut obesus Etruscus
aut Lanuvinus ater atque dentatus
aut Transpadanus, ut meos quoque attingam,
tamen renidere usque quaque te nollem:
quod quisque minxit, hoc sibi solet mane
dentem atque russam defricare gingivam,
hoc te amplius bibisse praedicet loti(＞lotium).
agit praecipitem in meos iambos?
quis deus tibi non bene advocatus
vecordem parat excitare rixam?
an ut pervenias in ora vulgi?
quid vis? qualubet esse notus optas?
eris, quandoquidem meos amores
cum longa voluisti amare poena.
tota milia me decem poposcit,
ista turpiculo puella naso,
decoctoris amica Formiani.
propinqui, quibus est puella curae,
amicos medicosque convocate:
non est sana puella, nec rogare
qualis sit solet aes imaginosum.
omnes undique, quotquot estis omnes.
iocum me putat esse moecha turpis,
et negat mihi nostra reddituram
pugillaria, si pati potestis.
persequamur eam et reflagitemus.
quae sit, quaeritis? illa, quam videtis
turpe incedere, mimice ac moleste
ridentem catuli ore Gallicani.
circumsistite eam, et reflagitate,
'moecha putida, redde codicillos,
redde putida moecha, codicillos!'
non assis facis? o lutum, lupanar,
aut si perditius potes quid esse.
sed non est tamen hoc satis putandum.
quod si non aliud potest ruborem
ferreo canis exprimamus ore.
conclamate iterum altiore voce.
'moecha putide, redde codicillos,
redde, putida moecha, codicillos!'
sed nil proficimus, nihil movetur.
mutanda est ratio modusque vobis,
siquid proficere amplius potestis:
'pudica et proba, redde codicillos.'
nec bello pede nec nigris ocellis
nec longis digitis nec ore sicco
nec sane nimis elegante lingua,
decoctoris amica Formiani.
(nam te esse Tiburtem autumant, quibus non est
cordi Catullum laedere; at quibus cordi est,
quovis Sabinum pignore esse contendunt),
sed seu Sabine sive verius Tiburs,
fui libenter in tua suburbana
villa, malamque pectore expuli tussim,
non inmerenti quam mihi meus venter,
dum sumptuosas appeto, dedit, cenas.
nam, Sestianus dum volo esse conviva,
orationem in Antium petitorem
plenam veneni et pestilentiae legi.
hic me gravedo frigida et frequens tussis
quassavit usque, dum in tuum sinum fugi,
et me recuravi otioque et urtica.
quare refectus maximas tibi grates
ago, meum quod non es ulta peccatum.
nec deprecor iam, si nefaria scripta
Sesti recepso, quin gravedinem et tussim
non mihi, sed ipsi Sestio ferat frigus,
qui tunc vocat me, cum malum librum legi.
tenens in gremio 'mea' inquit 'Acme,
ni te perdite amo atque amare porro
omnes sum assidue paratus annos,
quantum qui pote plurimum perire,
caesio veniam obvius leoni.'
dextra sternuit approbationem.
at Acme leviter caput reflectens
et dulcis pueri ebrios ocellos
illo purpureo ore suaviata,
huic uni domino usque serviamus,
ut multo mihi maior acriorque
ignis mollibus ardet in medullis.'
dextra sternuit approbationem.
nunc ab auspicio bono profecti
mutuis animis amant amantur.
mavult quam Syrias Britanniasque:
uno in Septimio fidelis Acme
facit delicias libidinisque.
vidit, quis Venerem auspicatiorem?
iam caeli furor aequinoctialis
iucundis Zephyri silescit aureis.
Nicaeaeque ager uber aestuosae:
iam laeti studio pedes vigescunt.
longe quos simul a domo profectos
diversae varie viae reportant.
Pisonis, scabies famesque mundi,
vos Veraniolo meo et Fabullo
verpus praeposuit Priapus ille?
vos convivia lauta sumptuose
de die facitis, mei sodales
quaerunt in triuio vocationes?
si quis me sinat usque basiare,
usque ad milia basiem trecenta
nec numquam videar satur futurus,
sit nostrae seges osculationis.
quot sunt quotque fuere, Marce Tulli,
quotque post aliis erunt in annis,
gratias tibi maximas Catullus
agit pessimus omnium poeta,
tanto pessimus omnium poeta,
quanto tu optimus omnium patronus.
multum lusimus in meis tabellis,
ut convenerat esse delicatos:
ludebat numero modo hoc modo illoc,
reddens mutua per jocum atque vinum.
incensus, Licini, facetiisque,
ut nec me miserum cibus iuvaret
nec somnus tegeret quiete ocellos,
versarer, cupiens videre lucem,
ut tecum loquerer, simulque ut essem.
semimortua lectulo iacebant,
hoc, jucunde, tibi poema feci,
ex quo perspiceres meum dolorem.
oramus, cave despuas, ocelle,
ne poenas Nemesis reposcat a te.
est vehemens dea: laedere hanc caveto.
ille, si fas est, superare divos,
qui sedens adversus identidem te
spectat et audit
dulce ridentem, misero quod omnis
eripit sensus mihi: nam simul te,
Lesbia, aspexi, nihil est super mi
* * * * * * * *
lingua sed torpet, tenuis sub artus
flamma demanat, sonitu suopte
tintinant aures gemina, teguntur
lumina nocte.
otio exsultas nimiumque gestis:
otium et reges prius et beatas
perdidit urbes.
sella in curuli struma Nonius sedet,
per consulatum peierat Vatinius:
quid est, Catulle? quid moraris emori?
qui, cum mirifice Vatiniana
meus crimina Caluos explicasset
admirans ait haec manusque tollens,
'di magni, salaputium disertum!'
et eri rustice semilauta crura,
subtile et leve peditum Libonis,
si non omnia, displicere vellem
tibi et Sufficio seni recocto...
irascere iterum meis iambis
inmerentibus, unice imperator.
demonstres ubi sint tuae tenebrae.
te Campo quaesivimus minore,
te in Circo, te in omnibus libellis,
te in templo summi Iovis sacrato.
in Magni simul ambulatione
femellas omnes, amice, prendi,
quas vultu vidi tamen sereno.
avelte, sic ipse flagitabam,
Camerium mihi pessimae puellae.
quaedam inquit, nudum reduc...
'en hic in roseis latet papillis.'
sed te iam ferre Herculi labos est;
tanto te in fastu negas, amice.
dic nobis ubi sis futurus, ede
audacter, committe, crede luci.
nunc te lacteolae tenent puellae?
si linguam clauso tenes in ore,
fructus proicies amoris omnes.
verbosa gaudet Venus loquella.
vel, si vis, licet obseres palatum,
dum vestri sim particeps amoris.
dignamque auribus et tuo cachinno!
ride quidquid amas, Cato, Catullum:
res est ridicula et nimis jocosa.
deprendi modo pupulum puellae
trusantem; hunc ego, si placet Dionae,
protelo rigida mea cecidi.
Mamurrae pathicoque Caesarique.
nec mirum: maculae pares utrisque,
urbana altera et illa Formiana,
impressae resident nec eluentur:
morbosi pariter, gemelli utrique,
uno in lecticulo erudituli ambo,
non hic quam ille magis vorax adulter,
rivales socii puellularum.
pulcre convenit improbis cinaedis.
illa Lesbia, quam Catullus unam
plus quam se atque suos amavit omnes,
nunc in quadriviis et angiportis
glubit magnanimi Remi nepotes.
non Ladas ego pinnipesve Perseus,
non si Pegaseo ferar volatu,
non Rhesi niveae citaeque bigae;
adde huc plumipedas volatilesque,
ventorumque simul require cursum,
quos iunctos, Cameri, mihi dicares:
defessus tamen omnibus medullis
et multis languoribus peresus
essem te mihi, amice, quaeritando.
uxor Meneni, saepe quam in sepulcretis
vidistis ipso rapere de rogo cenam,
cum devolutum ex igne prosequens panem
ab semiraso tunderetur ustore.
aut Scylla latrans infima inguinum parte
tam mente dura procreavit ac taetra,
ut supplicis vocem in novissimo casu
contemptam haberes, a nimis fero corde?
cultor, Uraniae genus,
qui rapis teneram ad virum
virginem, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee;
suave olentis amaraci,
flammeum cape laetus, huc
huc veni, niveo gerens
luteum pede soccum;
nuptialia concinens
voce carmina tinnula,
pelle humum pedibus, manu
pineam quate taedam.
qualis Idalium colens
venit ad Phrygium Venus
iudicem, bona cum bona
nubet alite virgo,
myrtus Asia ramulis
quos Hamadryades deae
ludicrum sibi roscido
nutriunt umore.
perge linquere Thespiae
rupis Aonios specus,
nympha quos super irrigat
frigerans Aganippe.
coniugis cupidam novi,
mentem amore revinciens,
ut tenax hedera huc et huc
arborem implicat errans.
virgines, quibus advenit
par dies, agite in modum
dicite, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee.
se citarier ad suum
munus, huc aditum ferat
dux bonae Veneris, boni
coniugator amoris.
tis petendus amantibus?
quem colent homines magis
caelitum, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee?
invocat, tibi virgines
zonula solvunt sinus,
te timens cupida novos
captat aure maritus.
floridam ipse puellulam
dedis a gremio suae
matris, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee.
fama quod bona comprobet,
commodi capere, at potest
te volente. quis huic deo
compararier ausit?
liberos dare, nec parens
stirpe nitier; ac potest
te volente. quis huic deo
compararier ausit?
non queat dare praesides
terra finibus: at queat
te volente. quis huic deo
compararier ausit?
virgo adest. viden ut faces
splendidas quatiunt comas?
* * * * * * * *
* * * * * * * *
* * * * * * * *
* * * * * * * *
tardet ingenuus pudor.
quem tamen magis audiens,
flet quod ire necesse est.
flere desine. non tibi Au-
runculeia periculum est,
ne qua femina pulcrior
clarum ab Oceano diem
uiderit venientem.
divitis domini hortulo
stare flos hyacinthinus.
sed moraris, abit dies.
prodeas nova nupta.
iam videtur, et audias
nostra verba. viden? faces
aureas quatiunt comas:
prodeas nova nupta.
deditus vir adultera,
probra turpia persequens,
a tuis teneris volet
secubare papillis,
vitis implicat arbores,
implicabitur in tuum
complexum. sed abit dies:
prodeas nova nupta.
* * * * * * * *
* * * * * * * *
* * * * * * * *
candido pede lecti,
quanta gaudia, quae vaga
nocte, quae medio die
gaudeat! sed abit dies:
prodeas nova nupta.
flammeum video venire.
ite concinite in modum
'io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.'
Fescennina jocatio,
nec nuces pueris neget
desertum domini audiens
concubinus amorem.
concubine! satis diu
lusisti nucibus: lubet
iam servire Talasio.
concubine, nuces da.
concubine, hodie atque heri:
nunc tuum cinerarius
tondet os. miser a miser
concubine, nuces da.
unguentate glabris marite
abstinere, sed abstine.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
sola cognita, sed marito
ista non eadem licent.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
vir petet cave ne neges,
ni petitum aliunde eat.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
et beata viri tui,
quae tibi sine serviat
(io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee)
cana tempus anilitas
omnia omnibus annuit.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
limen aureolos pedes,
rasilemque subi forem.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
vir tuus Tyrio in toro
totus immineat tibi.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
pectore uritur intimo
flamma, sed penite magis.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
praetextate, puellulae:
iam cubile adeat viri.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
cognitae bene feminae,
collocate puellulam.
io Hymen Hymenaee jo,
io Hymen Hymenaee.
uxor in thalamo tibi est,
ore floridulo nitens,
alba parthenice velut
luteumve papaver.
caelites, nihilo minus
pulcer es, neque te Venus
neglegit. sed abit dies:
perge, ne remorare.
iam venis. bona te Venus
iuuerit, quoniam palam
quod cupis cupis, et bonum
non abscondis amorem.
siderumque micantium
subducat numerum prius,
qui vestri numerare vult
multa milia ludi.
liberos date. non decet
tam vetus sine liberis
nomen esse, sed indidem
semper ingenerari.
matris e gremio suae
porrigens teneras manus
dulce rideat ad patrem
semihiante labello.
Manlio et facile insciis
noscitetur ab omnibus,
et pudicitiam suae
matris indicet ore.
matre laus genus approbet,
qualis unica ab optima
matre Telemacho manet
fama Penelopeo.
lusimus satis. at boni
coniuges, bene vivite et
munere assiduo valentem
exercete iuventam.
exspectata diu vix tandem lumina tollit.
surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas,
iam veniet virgo, iam dicetur hymenaeus.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Cernitis, innuptae, iuvenes? consurgite contra;
nimirum Oetaeos ostendit Noctifer ignes.
sic certest; viden ut perniciter exsiluere?
non temere exsiluere, canent quod vincere par est.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
non facilis nobis, aequales, palma parata est:
aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt.
non frustra meditantur: habent memorabile quod sit;
nec mirum, penitus quae tota mente laborant.
nos alio mentes, alio divisimus aures;
iure igitur vincemur: amat victoria curam.
quare nunc animos saltem convertite vestros;
dicere iam incipient, iam respondere decebit.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
20
qui natam possis complexu avellere matris,
complexu matris retinentem avellere natam,
et iuveni ardenti castam donare puellam.
quid faciunt hostes capta crudelius urbe?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
25
qui desponsa tua firmes conubia flamma,
quae pepigere viri, pepigerunt ante parentes,
nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor.
quid datur a divis felici optatius hora?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam.
* * * * * * * *
* * * * * * * *
namque tuo adventu vigilat custodia semper,
nocte latent fures, quos idem saepe reuertens,
Hespere, mutato comprendis nomine Eous
at lubet innuptis ficto te carpere questu.
quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
ignotus pecori, nullo convolsus aratro,
40
quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber;
idem cum tenui carptus defloruit ungui,
nulli illum pueri, nullae optavere puellae:
45
cum castum amisit polluto corpore florem,
nec pueris iucunda manet, nec cara puellis.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Ut vidua in nudo vitis quae nascitur aruo,
numquam se extollit, numquam mitem educat uvam,
sed tenerum prono deflectens pondere corpus
iam iam contingit summum radice flagellum;
hanc nulli agricolae, nulli coluere iuvenci:
at si forte eadem est ulmo coniuncta marito,
multi illam agricolae, multi coluere iuvenci:
sic virgo dum intacta manet, dum inculta senescit;
cum par conubium maturo tempore adepta est,
cara viro magis et minus est invisa parenti.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Et tu ne pugna cum tali coniuge virgo.
non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse,
ipse pater cum matre, quibus parere necesse est.
virginitas non tota tua est, ex parte parentum est,
tertia pars patrest, pars est data tertia matri,
tertia sola tua est: noli pugnare duobus,
qui genero suo iura simul cum dote dederunt.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit,
adiitque opaca silvis redimita loca deae,
stimulatus ibi furenti rabie, vagus animis,
de volsit ili acuto sibi pondera silice,
itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro,
etiam recente terrae sola sanguine maculans,
niveis citata cepit manibus leve typanum,
typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia,
quatiensque terga tauri teneris cava digitis
canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.
'agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora,
aliena quae petentes velut exules loca
sectam meam exsecutae duce me mihi comites
rapidum salum tulistis truculentaque pelagi
et corpus evirastis Veneris nimio odio;
hilarate erae citatis erroribus animum.
mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini
Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae,
ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant,
tibicen ubi canit Phryx curvo grave calamo,
ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae,
ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
ubi suevit illa divae volitare vaga cohors,
quo nos decet citatis celerare tripudiis.'
simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,
thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant.
viridem citus adit Idam properante pede chorus.
furibunda simul anhelans vaga vadit animam agens
comitata tympano Attis per opaca nemora dux,
veluti iuvenca vitans onus indomita iugi;
rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem.
itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae,
nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
piger his labante languore oculos sopor operit;
abit in quiete molli rabidus furor animi.
sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
lustravit aethera album, sola dura, mare ferum,
pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus,
ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit;
trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.
ita de quiete molli rapida sine rabie
simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,
liquidaque mente vidit sine quis ubique foret,
animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit.
ibi maria vasta visens lacrimantibus oculis,
patriam allocuta maestast ita voce miseriter.
'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix,
ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae
famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,
ut apud nivem et ferarum gelida stabula forem,
et earum omnia adirem furibunda latibula,
ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor?
cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem,
rabie fera carens dum breve tempus animus est.
egone a mea remota haec ferar in nemora domo?
patria, bonis, amicis, genitoribus abero?
abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis?
miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
quod enim genus figurast, ego non quod obierim?
ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer,
ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei:
mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida,
mihi floridis corollis redimita domus erat,
linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.
ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?
ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero?
ego viridis algida Idae nive amicta loca colam?
ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus,
ubi cerva silvicultrix, ubi aper nemorivagus?
iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.'
roseis ut huic labellis sonitus citus abiit
geminas deorum ad aures nova nuntia referens,
ibi iuncta iuga resolvens Cybele leonibus
laevumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.
'agedum,' inquit 'age ferox i, fac ut hunc furor
fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat,
mea libere nimis qui fugere imperia cupit.
age caede terga cauda, tua verbera patere,
fac cuncta mugienti fremitu loca retonent,
rutilam ferox torosa cervice quate iubam.'
ait haec minax Cybebe religatque iuga manu.
ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo,
vadit, fremit, refringit virgulta pede vago.
at ubi umida albicantis loca litoris adiit,
teneramque vidit Attin prope marmora pelagi,
facit impetum. illa demens fugit in nemora fera;
ibi semper omne vitae spatium famula fuit.
dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi,
procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo:
alios age incitatos, alios age rabidos.
dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas
Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos,
cum lecti iuvenes, Argiuae robora pubis,
auratam optantes Colchis avertere pellem
ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi,
caerula verrentes abiegnis aequora palmis.
diva quibus retinens in summis urbibus arces
ipsa levi fecit volitantem flamine currum,
pinea coniungens inflexae texta carinae.
illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten;
quae simul ac rostro ventosum proscidit aequor
tortaque remigio spumis incanuit unda,
emersere freti candenti e gurgite vultus
aequoreae monstrum Nereides admirantes.
illa, atque alia, viderunt luce marinas
mortales oculis nudato corpore Nymphas
nutricum tenus exstantes e gurgite cano.
tum Thetidis Peleus incensus fertur amore,
tum Thetis humanos non despexit hymenaeos,
tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit.
o nimis optato saeclorum tempore nati
heroes, salvete, deum genus! o bona matrum
progenies, salvete iter...
vos ego saepe, meo vos carmine compellabo.
teque adeo eximie taedis felicibus aucte,
Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse,
ipse suos divum genitor concessit amores;
tene Thetis tenuit pulcerrima Nereine?
tene suam Tethys concessit ducere neptem,
Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem?
quae simul optatae finito tempore luces
advenere, domum conventu tota frequentat
Thessalia, oppletur laetanti regia coetu:
dona ferunt prae se, declarant gaudia vultu.
deseritur Cieros, linquunt Pthiotica Tempe
Crannonisque domos ac moenia Larisaea,
Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant.
rura colit nemo, mollescunt colla iuvencis,
non humilis curvis purgatur vinea rastris,
non glebam prono convellit vomere taurus,
non falx attenuat frondatorum arboris umbram,
squalida desertis rubigo infertur aratris.
ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit
regia, fulgenti splendent auro atque argento.
candet ebur soliis, collucent pocula mensae,
tota domus gaudet regali splendida gaza.
pulvinar vero divae geniale locatur
sedibus in mediis, Indo quod dente politum
tincta tegit roseo conchyli purpura fuco.
haec vestis priscis hominum variata figuris
heroum mira virtutes indicat arte.
namque fluentisono prospectans litore Diae,
Thesea cedentem celeri cum classe tuetur
indomitos in corde gerens Ariadna furores,
necdum etiam sese quae visit visere credit,
utpote fallaci quae tum primum excita somno
desertam in sola miseram se cernat harena.
immemor at iuvenis fugiens pellit vada remis,
irrita ventosae linquens promissa procellae.
quem procul ex alga maestis Minois ocellis,
saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu,
prospicit et magnis curarum fluctuat undis,
non flavo retinens subtilem vertice mitram,
non contecta levi velatum pectus amictu,
non tereti strophio lactentis vincta papillas,
omnia quae toto delapsa e corpore passim
ipsius ante pedes fluctus salis alludebant.
sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus
illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu,
toto animo, tota pendebat perdita mente.
misera, assiduis quam luctibus externavit
spinosas Erycina serens in pectore curas,
illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus
egressus curvis e litoribus Piraei
attigit iniusti regis Gortynia templa.
nam perhibent olim crudeli peste coactam
Androgeoneae poenas exsolvere caedis
electos iuvenes simul et decus innuptarum
Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro.
quis angusta malis cum moenia vexarentur,
ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis
proicere optavit potius quam talia Cretam
funera Cecropiae nec funera portarentur.
atque ita nave levi nitens ac lenibus auris
magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas.
hunc simul ac cupido conspexit lumine virgo
regia, quam suavis exspirans castus odores
lectulus in molli complexu matris alebat,
quales Eurotae praecingunt flumina myrtus
aurave distinctos educit verna colores,
non prius ex illo flagrantia declinavit
lumina, quam cuncto concepit corpore flammam
funditus atque imis exarsit tota medullis.
heu misere exagitans immiti corde furores
sancte puer, curis hominum qui gaudia misces,
quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum,
qualibus incensam iactastis mente puellam
fluctibus, in flavo saepe hospite suspirantem!
quantos illa tulit languenti corde timores!
quanto saepe magis fulgore expalluit auri,
cum saevum cupiens contra contendere monstrum
aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis!
non ingrata tamen frustra munuscula divis
promittens tacito succepit vota labello.
nam velut in summo quatientem brachia Tauro
quercum aut conigeram sudanti cortice pinum
indomitus turbo contorquens flamine robur,
eruit (illa procul radicitus exturbata
prona cadit, late quaevis cumque obuia frangens,)
sic domito saevum prostravit corpore Theseus
nequiquam vanis iactantem cornua ventis.
inde pedem sospes multa cum laude reflexit
errabunda regens tenui vestigia filo,
ne labyrintheis e flexibus egredientem
tecti frustraretur inobservabilis error.
sed quid ego a primo digressus carmine plura
commemorem, ut linquens genitoris filia vultum,
ut consanguineae complexum, ut denique matris,
quae misera in gnata deperdita laeta
omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem:
aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae
aut ut eam devinctam lumina somno
liquerit immemori discedens pectore coniunx?
saepe illam perhibent ardenti corde furentem
clarisonas imo fudisse e pectore voces,
ac tum praeruptos tristem conscendere montes,
unde aciem in pelagi vastos protenderet aestus,
tum tremuli salis adversas procurrere in undas
mollia nudatae tollentem tegmina surae,
atque haec extremis maestam dixisse querellis,
frigidulos udo singultus ore cientem:
'sicine me patriis avectam, perfide, ab aris
perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?
sicine discedens neglecto numine divum,
immemor a! devota domum periuria portas?
nullane res potuit crudelis flectere mentis
consilium? tibi nulla fuit clementia praesto,
immite ut nostri vellet miserescere pectus?
at non haec quondam blanda promissa dedisti
voce mihi, non haec miserae sperare iubebas,
sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos,
quae cuncta aereii discerpunt irrita venti.
nunc iam nulla viro iuranti femina credat,
nulla viri speret sermones esse fideles;
quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,
nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:
sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,
dicta nihil metuere, nihil periuria curant.
certe ego te in medio versantem turbine leti
eripui, et potius germanum amittere crevi,
quam tibi fallaci supremo in tempore dessem.
pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque
praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra.
quaenam te genuit sola sub rupe leaena,
quod mare conceptum spumantibus exspuit undis,
quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Carybdis,
talia qui reddis pro dulci praemia vita?
si tibi non cordi fuerant conubia nostra,
saeva quod horrebas prisci praecepta parentis,
attamen in vestras potuisti ducere sedes,
quae tibi iucundo famularer serva labore,
candida permulcens liquidis vestigia lymphis,
purpureave tuum consternens veste cubile.
sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris,
externata malo, quae nullis sensibus auctae
nec missas audire queunt nec reddere voces?
ille autem prope iam mediis versatur in undis,
nec quisquam apparet vacua mortalis in alga.
sic nimis insultans extremo tempore saeva
fors etiam nostris invidit questibus auris.
Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,
indomito nec dira ferens stipendia tauro
perfidus in Cretam religasset navita funem,
nec malus hic celans dulci crudelia forma
consilia in nostris requiesset sedibus hospes!
nam quo me referam? quali spe perdita nitor?
Idaeosne petam montes? at gurgite lato
discernens ponti truculentum dividit aequor.
an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui
respersum iuvenem fraterna caede secuta?
coniugis an fido consoler memet amore?
quine fugit lentos incuruans gurgite remos?
praeterea nullo colitur sola insula tecto,
nec patet egressus pelagi cingentibus undis.
nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,
omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.
non tamen ante mihi languescent lumina morte,
nec prius a fesso secedent corpore sensus,
quam iustam a divis exposcam prodita multam
caelestumque fidem postrema comprecer hora.
quare facta virum multantes vindice poena
Eumenides, quibus anguino redimita capillo
frons exspirantis praeportat pectoris iras,
huc huc adventate, meas audite querellas,
quas ego, vae misera, extremis proferre medullis
cogor inops, ardens, amenti caeca furore.
quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo,
vos nolite pati nostrum vanescere luctum,
sed quali solam Theseus me mente reliquit,
tali mente, deae, funestet seque suosque.'
has postquam maesto profudit pectore voces,
supplicium saevis ecens anxia factis,
annuit invicto caelestum numine rector;
quo motu tellus atque horrida contremuerunt
aequora concussitque micantia sidera mundus.
ipse autem caeca mentem caligine Theseus
consitus oblito dimisit pectore cuncta,
quae mandata prius constanti mente tenebat,
dulcia nec maesto sustollens signa parenti
sospitem Erechtheum se ostendit visere portum.
namque ferunt olim, classi cum moenia divae
linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus,
talia complexum iuveni mandata dedisse:
'gnate mihi longa iucundior unice vita,
gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus,
reddite in extrema nuper mihi fine senectae,
quandoquidem fortuna mea ac tua feruida virtus
eripit invito mihi te, cui languida nondum
lumina sunt gnati cara saturata figura,
non ego te gaudens laetanti pectore mittam,
nec te ferre sinam fortunae signa secundae,
sed primum multas expromam mente querellas,
canitiem terra atque infuso puluere foedans,
inde infecta vago suspendam lintea malo,
nostros ut luctus nostraeque incendia mentis
carbasus obscurata decet ferrugine Hibera.
quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,
quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei
annuit, ut tauri respergas sanguine dextram,
tum vero facito ut memori tibi condita corde
haec vigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas;
ut simul ac nostros invisent lumina collis,
funestam antennae deponant undique vestem,
candidaque intorti sustollant vela rudentes,
quam primum cernens ut laeta gaudia mente
agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.'
haec mandata prius constanti mente tenentem
Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes
aereum nivei montis liquere cacumen.
at pater, ut summa prospectum ex arce petebat,
anxia in assiduos absumens lumina fletus,
cum primum infecti conspexit lintea veli,
praecipitem sese scopulorum e vertice iecit,
amissum credens immiti Thesea fato.
sic funesta domus ingressus tecta paterna
morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum
obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.
quae tum prospectans cedentem maesta carinam
multiplices animo voluebat saucia curas.
at parte ex alia florens volitabat Iacchus
cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis,
te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore.
* * * * * * * *
quae tum alacres passim lymphata mente furebant
euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes.
harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos,
pars e divolso iactabant membra iuvenco,
pars sese tortis serpentibus incingebant,
pars obscura cavis celebrabant orgia cistis,
orgia quae frustra cupiunt audire profani;
plangebant aliae proceris tympana palmis,
aut tereti tenuis tinnitus aere ciebant;
multis raucisonos efflabant cornua bombos
barbaraque horribili stridebat tibia cantu.
talibus amplifice vestis decorata figuris
pulvinar complexa suo velabat amictu.
quae postquam cupide spectando Thessala pubes
expleta est, sanctis coepit decedere divis.
hic, qualis flatu placidum mare matutino
horrificans Zephyrus procliuas incitat undas,
Aurora exoriente vagi sub limina Solis,
quae tarde primum clementi flamine pulsae
procedunt leviterque sonant plangore cachinni,
post vento crescente magis magis increbescunt,
purpureaque procul nantes ab luce refulgent:
sic tum vestibuli linquentes regia tecta
ad se quisque vago passim pede discedebant.
quorum post abitum princeps e vertice Pelei
advenit Chiron portans siluestria dona:
nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis
montibus ora creat, quos propter fluminis undas
aura parit flores tepidi fecunda Favoni,
hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,
quo permulsa domus iucundo risit odore.
confestim Penios adest, viridantia Tempe,
Tempe, quae silvae cingunt super impendentes,
Minosim linquens doris celebranda choreis,
non vacuos: namque ille tulit radicitus altas
fagos ac recto proceras stipite laurus,
non sine nutanti platano lentaque sorore
flammati Phaethontis et aerea cupressu.
haec circum sedes late contexta locavit,
vestibulum ut molli velatum fronde vireret.
post hunc consequitur sollerti corde Prometheus,
extenuata gerens veteris vestigia poenae,
quam quondam silici restrictus membra catena
persolvit pendens e verticibus praeruptis.
inde pater divum sancta cum coniuge natisque
advenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens
unigenamque simul cultricem montibus Idri:
Pelea nam tecum pariter soror aspernata est,
nec Thetidis taedas voluit celebrare iugales.
qui postquam niveis flexerunt sedibus artus
large multiplici constructae sunt dape mensae,
cum interea infirmo quatientes corpora motu
veridicos Parcae coeperunt edere cantus.
his corpus tremulum complectens undique vestis
candida purpurea talos incinxerat ora,
at roseae niveo residebant vertice vittae,
aeternumque manus carpebant rite laborem.
laeva colum molli lana retinebat amictum,
dextera tum leviter deducens fila supinis
formabat digitis, tum prono in pollice torquens
libratum tereti versabat turbine fusum,
atque ita decerpens aequabat semper opus dens,
laneaque aridulis haerebant morsa labellis,
quae prius in levi fuerant exstantia filo:
ante pedes autem candentis mollia lanae
vellera virgati custodibant calathisci.
haec tum clarisona pellentes vellera voce
talia divino fuderunt carmine fata,
carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas.
o decus eximium magnis virtutibus augens,
Emathiae tutamen, Opis carissime nato,
accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores,
veridicum oraclum: sed vos, quae fata sequuntur,
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
adveniet tibi iam portans optata maritis
Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx,
quae tibi flexanimo mentem perfundat amore,
languidulosque paret tecum coniungere somnos,
levia substernens robusto bracchia collo.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nulla domus tales umquam contexit amores,
nullus amor tali coniunxit foedere amantes,
qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nascetur vobis expers terroris Achilles,
hostibus haud tergo, sed forti pectore notus,
qui persaepe vago victor certamine cursus
flammea praevertet celeris vestigia cervae.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
non illi quisquam bello se conferet heros,
cum Phrygii Teucro manabunt sanguine
Troicaque obsidens longinquo moenia bello,
periuri Pelopis vastabit tertius heres.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
illius egregias virtutes claraque facta
saepe fatebuntur gnatorum in funere matres,
cum incultum cano solvent a vertice crinem,
putridaque infirmis variabunt pectora palmis.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
namque velut densas praecerpens messor aristas
sole sub ardenti flaventia demetit arua,
Troiugenum infesto prosternet corpora ferro.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
testis erit magnis virtutibus unda Scamandri,
quae passim rapido diffunditur Hellesponto,
cuius iter caesis angustans corporum acervis
alta tepefaciet permixta flumina caede.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
denique testis erit morti quoque reddita praeda,
cum teres excelso coaceruatum aggere bustum
excipiet niveos perculsae virginis artus.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nam simul ac fessis dederit fors copiam Achivis
urbis Dardaniae Neptunia solvere vincla,
alta Polyxenia madefient caede sepulcra;
quae, velut ancipiti succumbens victima ferro,
proiciet truncum summisso poplite corpus.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
quare agite optatos animi coniungite amores.
accipiat coniunx felici foedere divam,
dedatur cupido iam dudum nupta marito.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
non illam nutrix orienti luce revisens
hesterno collum poterit circumdare filo,
anxia nec mater discordis maesta puellae
secubitu caros mittet sperare nepotes.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
talia praefantes quondam felicia Pelei
carmina divino cecinerunt pectore Parcae.
praesentes namque ante domos invisere castas
heroum, et sese mortali ostendere coetu,
caelicolae nondum spreta pietate solebant.
saepe pater divum templo in fulgente revisens,
annua cum festis venissent sacra diebus,
conspexit terra centum procumbere tauros.
saepe vagus Liber Parnasi vertice summo
Thyiadas effusis euantis crinibus egit,
cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes
acciperent laeti divum fumantibus aris.
saepe in letifero belli certamine Mavors
aut rapidi Tritonis era aut Amarunsia virgo
armatas hominum est praesens hortata catervas.
sed postquam tellus scelere est imbuta nefando
iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt,
perfudere manus fraterno sanguine fratres,
destitit extinctos gnatus lugere parentes,
optavit genitor primaevi funera nati,
liber ut innuptae poteretur flore novercae,
ignaro mater substernens se impia nato
impia non verita est divos scelerare penates.
omnia fanda nefanda malo permixta furore
iustificam nobis mentem avertere deorum.
quare nec talis dignantur visere coetus,
nec se contingi patiuntur lumine claro.
sevocat a doctis, Ortale, virginibus,
nec potis est dulcis Musarum expromere fetus
mens animi, tantis fluctuat ipsa malis—
namque mei nuper Lethaeo in gurgite fratris
pallidulum manans alluit unda pedem,
Troia Rhoeteo quem subter litore tellus
ereptum nostris obterit ex oculis.
* * * * * * * *
numquam ego te, vita frater amabilior,
aspiciam posthac? at certe semper amabo,
semper maesta tua carmina morte canam,
qualia sub densis ramorum concinit umbris
Daulias, absumpti fata gemens Ityli—
sed tamen in tantis maeroribus, Ortale, mitto
haec expressa tibi carmina Battiadae,
ne tua dicta vagis nequiquam credita ventis
effluxisse meo forte putes animo,
ut missum sponsi furtivo munere malum
procurrit casto virginis e gremio,
quod miserae oblitae molli sub veste locatum,
dum adventu matris prosilit, excutitur,
atque illud prono praeceps agitur decursu,
huic manat tristi conscius ore rubor.
qui stellarum ortus comperit atque obitus,
flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur,
ut cedant certis sidera temporibus,
ut Triviam furtim sub Latmia saxa relegans
dulcis amor gyro devocet aereo:
idem me ille Conon caelesti in limine vidit
e Beroniceo vertice caesariem
fulgentem clare, quam multis illa dearum
levia protendens brachia pollicita est,
qua rex tempestate novo auctus hymenaeo
vastatum finis iuerat Assyrios,
dulcia nocturnae portans vestigia rixae,
quam de virgineis gesserat exuviis.
estne novis nuptis odio Venus? anne parentum
frustrantur falsis gaudia lacrimulis,
ubertim thalami quas intra limina fundunt?
non, ita me divi, vera gemunt, iuerint.
id mea me multis docuit regina querellis
invisente novo proelia torva viro.
et tu non orbum luxti deserta cubile,
sed fratris cari flebile discidium?
quam penitus maestas exedit cura medullas!
ut tibi tunc toto pectore sollicitae
sensibus ereptis mens excidit! at ego certe
cognoram a parva virgine magnanimam.
anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es
coniugium, quod non fortior ausit alis?
sed tum maesta virum mittens quae verba locuta est!
Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu!
quis te mutavit tantus deus? an quod amantes
non longe a caro corpore abesse volunt?
atque ibi me cunctis pro dulci coniuge divis
non sine taurino sanguine pollicita es,
si reditum tetulisset. is haut in tempore longo
captam Asiam Aegypti finibus addiderat.
quis ego pro factis caelesti reddita coetu
pristina vota novo munere dissolvo.
invita, o regina, tuo de vertice cessi,
invita: adiuro teque tuumque caput,
digna ferat quod si quis inaniter adiurarit:
sed qui se ferro postulet esse parem?
ille quoque eversus mons est, quem maximum in oris
progenies Thiae clara supervehitur,
cum Medi peperere novum mare, cumque iuventus
per medium classi barbara navit Athon.
quid facient crines, cum ferro talia cedant?
Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat,
et qui principio sub terra quaerere venas
institit ac ferri stringere duritiem!
abiunctae paulo ante comae mea fata sorores
lugebant, cum se Memnonis Aethiopis
unigena impellens nutantibus aera pennis
obtulit Arsinoes Locridis ales equos,
isque per aetherias me tollens avolat umbras
et Veneris casto collocat in gremio.
ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat
Graiia Canopitis incola litoribus.
hi dii ven ibi vario ne solum in lumine caeli
ex Ariadnaeis aurea temporibus
fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus
deuotae flavi verticis exuviae,
vuidulam a fluctu cedentem ad templa deum me
sidus in antiquis diva novum posuit.
Virginis et saevi contingens namque Leonis
lumina, Callisto iuncta Lycaoniae,
vertor in occasum, tardum dux ante Booten,
qui vix sero alto mergitur Oceano.
sed quamquam me nocte premunt vestigia divum,
lux autem canae Tethyi restituit
(pace tua fari hic liceat, Ramnusia virgo,
namque ego non ullo vera timore tegam,
nec si me infestis discerpent sidera dictis,
condita quin veri pectoris evoluam),
non his tam laetor rebus, quam me afore semper,
afore me a dominae vertice discrucior,
quicum ego, dum virgo quondam fuit omnibus expers
unguentis, una milia multa bibi.
nunc vos, optato quas iunxit lumine taeda,
non prius unanimis corpora coniugibus
tradite nudantes reiecta veste papillas,
quam iucunda mihi munera libet onyx,
vester onyx, casto colitis quae iura cubili.
sed quae se impuro dedit adulterio,
illius a mala dona levis bibat irrita pulvis:
namque ego ab indignis praemia nulla peto.
sed magis, o nuptae, semper concordia vestras,
semper amor sedes incolat assiduus.
tu vero, regina, tuens cum sidera divam
placabis festis luminibus Venerem,
unguinis expertem non siris esse tuam me,
sed potius largis affice muneribus.
sidera corruerint utinam! coma regia fiam,
proximus Hydrochoi fulgeret Oarion!
salve, teque bona Iuppiter auctet ope,
ianua, quam Balbo dicunt servisse benigne
olim, cum sedes ipse senex tenuit,
quamque ferunt rursus gnato servisse maligne,
postquam es porrecto facta marita sene.
dic agedum nobis, quare mutata feraris
in dominum veterem deseruisse fidem.
'Non (ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum)
culpa mea est, quamquam dicitur esse mea,
nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam:
verum istius populi ianua qui te facit,
qui quacumque aliquid reperitur non bene factum
ad me omnes clamant: ianua, culpa tua est.'
Non istuc satis est uno te dicere verbo.
sed facere ut quivis sentiat et videat.
'Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat?'
Nos volumus: nobis dicere ne dubita.
'Primum igitur, virgo quod fertur tradita nobis,
falsum est. non illam vir prior attigerit,
languidior tenera cui pendens sicula beta.
numquam se mediam sustulit ad tunicam;
sed pater illius gnati violasse cubile
dicitur et miseram conscelerasse domum,
sive quod impia mens caeco flagrabat amore,
seu quod iners sterili semine natus erat,
ut quaerendum unde foret nervosius illud,
quod posset zonam solvere virgineam.'
Egregium narras mira pietate parentem.
qui ipse sui gnati minxerit in gremium.
Atqui non solum hoc dicit se cognitum habere
Brixia Cycneae supposita speculae,
flavus quam molli praecurrit flumine Mella,
Brixia Veronae mater amata meae,
sed de Postumio et Corneli narrat amore,
cum quibus illa malum fecit adulterium.
dixerit hic aliquis: quid? tu istaec, ianua, nosti,
cui numquam domini limine abesse licet,
nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo
tantum operire soles aut aperire domum?
saepe illam audivi furtiva voce loquentem
solam cum ancillis haec sua flagitia,
nomine dicentem quos diximus, utpote quae mi
speraret nec linguam esse nec auriculam.
praeterea addebat quendam, quem dicere nolo
nomine, ne tollat rubra supercilia.
longus homo est, magnas cui lites intulit olim
falsum mendaci ventre puerperium.'
conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium,
naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis
sublevem et a mortis limine restituam,
quem neque sancta Venus molli requiescere somno
desertum in lecto caelibe perpetitur,
nec veterum dulci scriptorum carmine Musae
oblectant, cum mens anxia pervigilat:
id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amicum,
muneraque et Musarum hinc petis et Veneris.
sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Mani,
neu me odisse putes hospitis officium,
accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse,
ne amplius a misero dona beata petas.
tempore quo primum vestis mihi tradita pura est,
iucundum cum aetas florida ver ageret,
multa satis lusi: non est dea nescia nostri,
quae dulcem curis miscet amaritiem.
sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors
abstulit. o misero frater adempte mihi,
tu mea tu moriens fregisti commoda, frater,
tecum una tota est nostra sepulta domus,
omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
quae tuus in vita dulcis alebat amor.
cuius ego interitu tota de mente fugavi
haec studia atque omnes delicias animi.
quare, quod scribis Veronae turpe Catullo
esse, quod hic quisquis de meliore nota
frigida deserto tepefactet membra cubili,
id, Mani, non est turpe, magis miserum est.
ignosces igitur si, quae mihi luctus ademit,
haec tibi non tribuo munera, cum nequeo.
nam, quod scriptorum non magna est copia apud me,
hoc fit, quod Romae vivimus: illa domus,
illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas;
huc una ex multis capsula me sequitur.
quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna
id facere aut animo non satis ingenuo,
quod tibi non utriusque petenti copia posta est:
ultro ego deferrem, copia siqua foret.
Non possum reticere, deae, qua me Allius in re
iuuerit aut quantis iuverit officiis,
ne fugiens saeclis obliviscentibus aetas
illius hoc caeca nocte tegat studium:
sed dicam vobis, vos porro dicite multis
milibus et facite haec carta loquatur anus.
* * * * * * * *
notescatque magis mortuus atque magis,
nec tenuem texens sublimis aranea telam
in deserto Alli nomine opus faciat.
nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam,
scitis, et in quo me torruerit genere,
cum tantum arderem quantum Trinacria rupes
lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis,
maesta neque assiduo tabescere lumina fletu
cessarent. tristique imbre madere genae.
qualis in aerii perlucens vertice montis
riuus muscoso prosilit e lapide,
qui cum de prona praeceps est valle volutus,
per medium densi transit iter populi,
dulce viatori lasso in sudore levamen,
cum gravis exustos aestus hiulcat agros:
hic, velut in nigro iactatis turbine nautis
lenius aspirans aura secunda venit
iam prece Pollucis, iam Castoris implorata,
tale fuit nobis Allius auxilium.
is clausum lato patefecit limite campum,
isque domum nobis isque dedit dominae,
ad quam communes exerceremus amores.
quo mea se molli candida diva pede
intulit et trito fulgentem in limine plantam
innixa arguta constituit solea,
coniugis ut quondam flagrans advenit amore
Protesilaeam Laodamia domum
inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro
hostia caelestis pacificasset eros.
nil mihi tam valde placeat, Ramnusia virgo,
quod temere invitis suscipiatur eris.
quam ieiuna pium desiderat ara cruorem,
docta est amisso Laudamia viro,
coniugis ante coacta novi dimittere collum,
quam veniens una atque altera rursus hiems
noctibus in longis avidum saturasset amorem,
posset ut abrupto vivere coniugio,
quod scibant Parcae non longo tempore abesse,
si miles muros isset ad Iliacos.
nam tum Helenae raptu primores Argiuorum
coeperat ad sese Troia ciere viros,
Troia (nefas!) commune sepulcrum Asiae Europaeque,
Troia virum et virtutum omnium acerba cinis,
quaene etiam nostro letum miserabile fratri
attulit. ei misero frater adempte mihi
ei misero fratri iucundum lumen ademptum,
tecum una tota est nostra sepulta domus,
omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
quae tuus in vita dulcis alebat amor.
quem nunc tam longe non inter nota sepulcra
nec prope cognatos compositum cineres,
sed Troia obscena, Troia infelice sepultum
detinet extremo terra aliena solo.
ad quam tum properans fertur undique pubes
Graecae penetralis deseruisse focos,
ne Paris abducta gavisus libera moecha
otia pacato degeret in thalamo.
quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia,
ereptum est vita dulcius atque anima
coniugium: tanto te absorbens vertice amoris
aestus in abruptum detulerat barathrum,
quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum
siccare emulsa pingue palude solum,
quod quondam caesis montis fodisse medullis
audit falsiparens Amphitryoniades,
tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta
perculit imperio deterioris eri,
pluribus ut caeli tereretur ianua divis,
Hebe nec longa virginitate foret.
sed tuus altus amor barathro fuit altior illo,
qui tamen indomitam ferre iugum docuit.
nam nec tam carum confecto aetate parenti
una caput seri nata nepotis alit,
qui cum divitiis vix tandem iuventus avitis
nomen testatas intulit in tabulas,
impia derisi gentilis gaudia tollens,
suscitat a cano volturium capiti:
nec tantum niveo gavisa est ulla columbo
compar, quae multo dicitur improbius
oscula mordenti semper decerpere rostro,
quam quae praecipve multivola est mulier.
sed tu horum magnos vicisti sola furores,
ut semel es flavo conciliata viro.
aut nihil aut paulum cui tum concedere digna
lux mea se nostrum contulit in gremium,
quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido
fulgebat crocina candidus in tunica.
quae tamen etsi uno non est contenta Catullo,
rara verecundae furta feremus erae
ne nimium simus stultorum more molesti.
saepe etiam Iuno, maxima caelicolum,
coniugis in culpa flagrantem concoquit iram,
noscens omnivoli plurima furta Iovis.
atqui nec divis homines componier aequum est,
* * * * * * * *
* * * * * * * *
ingratum tremuli tolle parentis onus.
nec tamen illa mihi dextra deducta paterna
fragrantem Assyrio venit odore domum,
sed furtiva dedit mira munuscula nocte,
ipsius ex ipso dempta viri gremio.
quare illud satis est, si nobis is datur unis
quem lapide illa dies candidiore notat.
hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus
pro multis, Alli, redditur officiis,
ne vestrum scabra tangat rubigine nomen
haec atque illa dies atque alia atque alia.
huc addent divi quam plurima, quae Themis olim
antiquis solita est munera ferre piis.
sitis felices et tu simul et tua vita,
et domus in qua lusimus et domina,
et qui principio nobis terram dedit aufert,
a quo sunt primo omnia nata bona,
et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est,
lux mea, qua viva vivere dulce mihi est.
Rufe, velit tenerum supposuisse femur,
aut perluciduli deliciis lapidis.
ualle sub alarum trux habitare caper.
bestia, nec quicum bella puella cubet.
aut admirari desine cur fugiunt.
quam mihi, non si se Iuppiter ipse petat.
in vento et rapida scribere oportet aqua.
aut si quem merito tarda podagra secat.
aemulus iste tuus, qui vestrem exercet amorem,
mirifice est a te nactus utrumque malum.
nam quotiens futuit, totiens ulciscitur ambos:
illam affligit odore, ipse perit podagra.
Lesbia, nec prae me velle tenere Iovem.
dilexi tum te non tantum ut vulgus amicam,
sed pater ut gnatos diligit et generos.
nunc te cognovi: quare etsi impensius uror,
multo mi tamen es vilior et levior.
qui potis est, inquis? quod amantem iniuria talis
cogit amare magis, sed bene velle minus.
aut aliquem fieri posse putare pium.
prodest immo etiam taedet obestque magis;
quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit.
si quis delicias diceret aut faceret.
hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam
uxorem, et patruum reddidit Arpocratem.
quod voluit fecit: nam, quamvis irrumet ipsum
nunc patruum, verbum non faciet patruus.
atque ita se officio perdidit ipsa suo,
ut iam nec bene velle queat tibi, si optima fias,
nec desistere amare, omnia si facias.
est homini, cum se cogitat esse pium,
nec sanctam violasse fidem, nec foedere in ullo
divum ad fallendos numine abusum homines,
multa parata manent in longa aetate, Catulle,
ex hoc ingrato gaudia amore tibi.
aut facere, haec a te dictaque factaque sunt.
et dis invitis desinis esse miser?
difficile est, verum hoc qua lubet efficias:
una salus haec est.
hoc facias, sive id non pote sive pote.
extremam iam ipsa in morte tulistis opem,
me miserum aspicite et, si vitam puriter egi,
eripite hanc pestem perniciemque mihi,
expulit ex omni pectore laetitias.
aut, quod non potis est, esse pudica velit:
o di, reddite mi hoc pro pietate mea.
(frustra? immo magno cum pretio atque malo),
sicine subrepsti mi, atque intestina perurens
ei misero eripuisti omnia nostra bona?
eripuisti, heu heu nostrae crudele venenum
vitae, heu heu nostrae pestis amicitiae.
alterius, lepidus filius alterius.
Gallus homo est bellus: nam dulces iungit amores,
cum puero ut bello bella puella cubet.
Gallus homo est stultus, nec se videt esse maritum,
qui patruus patrui monstret adulterium.
sed nunc id doleo, quod purae pura puellae
suavia comminxit spurca saliva tua.
verum id non impune feres: nam te omnia saecla
noscent et, qui sis, fama loquetur anus.
quam te cum tota gente, Catulle, tua.
sed tamen hic pulcer vendat cum gente Catullum,
si tria natorum suavia reppererit.
hiberna fiant candidiora nive,
mane domo cum exis et cum te octava quiete
e molli longo suscitat hora die?
nescio quid certe est: an vere fama susurrat
grandia te medii tenta vorare viri?
sic certe est: clamant Victoris rupta miselli
ilia, et emulso labra notata sero.
bellus homo, quem tu diligere inciperes.
praeterquam iste tuus moribunda ab sede Pisauri
hospes inaurata palladior statua,
qui tibi nunc cordi est, quem tu praeponere nobis
audes, et nescis quod facinus facias?
aut aliud si quid carius est oculis,
eripere ei noli, multo quod carius illi
est oculis seu quid carius est oculis.
haec illi fatuo maxima laetitia est.
mule, nihil sentis? si nostri oblita taceret,
sana esset: nunc quod gannit et obloquitur,
non solum meminit, sed, quae multo acrior est res,
irata est. hoc est, uritur et loquitur.
dicere, et insidias Arrius hinsidias,
cum quantum poterat dixerat hinsidias.
sic maternus avus dixerat atque avia.
audibant eadem haec leniter et leviter,
cum subito affertur nuntius horribilis,
iam non Ionios esse sed Hionios.
nescio, sed fieri sentio et excrucior.
recta est: haec ego sic singula confiteor.
nulla in tam magno est corpore mica salis.
tum omnibus una omnis surripuit Veneres.
vere, quantum a me Lesbia amata mea est.
quanta in amore tuo ex parte reperta mea est.
prurit, et abiectis pervigilat tunicis?
quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum?
ecquid scis quantum suscipiat sceleris?
suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys
nec genitor Nympharum abluit Oceanus:
nam nihil est quicquam sceleris, quo prodeat ultra,
non si demisso se ipse voret capite.
tamque valens vivat tamque venusta soror
tamque bonus patruus tamque omnia plena puellis
cognatis, quare is desinat esse macer?
qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est,
quantumvis quare sit macer invenies.
coniugio et discat Persicum aruspicium:
nam magus ex matre et gnato gignatur oportet,
si vera est Persarum impia religio,
gratus ut accepto veneretur carmine divos
omentum in flamma pingue liquefaciens.
in misero hoc nostro, hoc perdito amore fore,
quod te cognossem bene constantemve putarem
aut posse a turpi mentem inhibere probro;
sed neque quod matrem nec germanam esse videbam
hanc tibi, cuius me magnus edebat amor.
et quamvis tecum multo coniungerer usu,
non satis id causae credideram esse tibi.
tu satis id duxti: tantum tibi gaudium in omni
culpa est, in quacumque est aliquid sceleris.
de me: Lesbia me dispeream nisi amat.
quo signo? quia sunt totidem mea: deprecor illam
assidue, verum dispeream nisi amo.
nec scire utrum sis albus an ater homo.
Hoc est quod dicunt: ipsa olera olla legit.
quam coepta est nonamque edita post hiemem,
milia cum interea quingenta Hortensius uno
* * * * * * * *
Zmyrna cavas Satrachi penitus mittetur ad undas,
Zmyrnam cana diu saecula pervoluent.
at Volusi annales Paduam morientur ad ipsam
et laxas scombris saepe dabunt tunicas.
at populus tumido gaudeat Antimacho.
accidere a nostro, Calve, dolore potest,
atque olim missas flemus amicitias,
Quintiliae, quantum gaudet amore tuo.
utrumne os an culum olfacerem Aemilio.
nilo mundius hoc, nihiloque immundius illud,
verum etiam culus mundior et melior:
nam sine dentibus est. hic dentis sesquipedalis,
gingivas vero ploxeni habet veteris,
praeterea rictum qualem diffissus in aestu
meientis mulae cunnus habere solet.
hic futuit multas et se facit esse venustum,
et non pistrino traditur atque asino?
quem siqua attingit, non illam posse putemus
aegroti culum lingere carnificis?
id quod verbosis dicitur et fatuis.
ista cum lingua, si usus veniat tibi, possis
culos et crepidas lingere carpatinas.
si nos omnino vis omnes perdere, Victi,
hiscas: omnino quod cupis efficies.
suaviolum dulci dulcius ambrosia.
verum id non impune tuli: namque amplius horam
suffixum in summa me memini esse cruce,
dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis
tantillum vestrae demere saevitiae.
nam simul id factum est, multis diluta labella
guttis abstersisti omnibus articulis,
ne quicquam nostro contractum ex ore maneret,
tamquam commictae spurca saliva lupae.
praeterea infesto miserum me tradere amori
non cessasti omnique excruciare modo,
ut mi ex ambrosia mutatum iam foret illud
suaviolum tristi tristius elleboro.
quam quoniam poenam misero proponis amori,
numquam iam posthac basia surripiam.
flos Veronensum depereunt iuvenum,
hic fratrem, ille sororem. hoc est, quod dicitur, illud
fraternum vere dulce sodalicium.
cui faveam potius? Caeli, tibi: nam tua nobis
perspecta ex igni est unica amicitia,
cum vesana meas torreret flamma medullas.
sis felix, Caeli, sis in amore potens.
advenio has miseras, frater, ad inferias,
et mutam nequiquam alloquerer cinerem.
tradita sunt tristi munere ad inferias,
atque in perpetuum, frater, ave atque vale.
cuius sit penitus nota fides animi,
meque esse invenies illorum iure sacratum,
Corneli, et factum me esse puta Arpocratem.
deinde esto quamvis saevus et indomitus:
aut, si te nummi delectant, desine quaeso
leno esse atque idem saevus et indomitus.
ambobus mihi quae carior est oculis?
non potui, nec, si possem, tam perdite amarem:
sed tu cum Tappone omnia monstra facis.
Musae furcillis praecipitem eiciunt.
quid credat, nisi se vendere discupere?
insperanti, hoc est gratum animo proprie.
quare hoc est gratum nobis quoque carius auro
quod te restituis, Lesbia, mi cupido.
restituis cupido atque insperanti, ipsa refers te
nobis. o lucem candidiore nota!
quis me uno vivit felicior aut magis hac est
optandus vita dicere quis poterit?
spurcata impuris moribus intereat,
non equidem dubito quin primum inimica bonorum
lingua exsecta avido sit data vulturio,
effossos oculos voret atro gutture coruus,
intestina canes, cetera membra lupi.
hunc nostrum inter nos perpetuumque fore.
di magni, facite ut vere promittere possit,
atque id sincere dicat et ex animo,
ut liceat nobis tota perducere vita
aeternum hoc sanctae foedus amicitiae.
accipiunt pretium, quae facere instituunt.
tu, quod promisti, mihi quod mentita inimica es,
quod nec das et fers saepe, facis facinus.
aut facere ingenuae est, aut non promisse pudicae,
Aufillena, fuit: sed data corripere
fraudando officiis, plus quam meretricis avarae
quae sese toto corpore prostituit.
nuptarum laus ex laudibus eximiis:
sed cuivis quamvis potius succumbere par est,
quam matrem fratres efficere ex patruo…
te scindat: Naso, multus es et pathicus.
Maeciliam: facto consule nunc iterum
manserunt duo, sed creverunt milia in unum
singula. fecundum semen adulterio.
fertur, qui tot res in se habet egregias,
aucupium omne genus, piscis, prata, arva ferasque.
nequiquam: fructus sumptibus exsuperat.
quare concedo sit diues, dum omnia desint.
saltum laudemus, dum modo ipse egeat.
quadraginta arui: cetera sunt maria.
cur non divitiis Croesum superare potis sit,
uno qui in saltu tot bona possideat,
prata arva ingentes silvas saltusque paludesque
usque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum?
omnia magna haec sunt, tamen ipsest maximus ultro,
non homo, sed vero mentula magna minax.
carmina uti possem mittere Battiadae,
qui te lenirem nobis, neu conarere
tela infesta mittere in usque caput,
hunc video mihi nunc frustra sumptum esse laborem,
Gelli, nec nostras hic valuisse preces.
contra nos tela ista tua evitabimus amitha
at fixus nostris tu dabis supplicium.
qua domus tua Lampsaci est quaque ... Priape.
nam te praecipve in suis urbibus colit ora
Hellespontia, ceteris ostriosior oris.